Türkiye kauçuk sektörü, kimya sektörünün önemli bir bileşeni olup, kimya sektörü ihracatında üçüncü sırada yer almaktadır. Türkiye kauçuk mamülleri sektörü özellikle Kuzey Afrika ve Ortadoğu pazarlarında ihracat açısından dünyada önemli bir yeri vardır. Kauçuk sektörü, ithal ettiği hammaddeyi mamule çevirip katma değer yaratarak Almanya, İtalya, İspanya, Fransa, İngiltere ve ABD gibi ülkelere kauçuk mamul ihraç etmektedir.
Yatırım açısından değerlendirildiğinde hem iç pazarda ham de dış pazarda yeterli talebin olduğu kauçuk mamülleri sektöründe bir imalat tesisi kurmak ve işletmek oldukça cazip bir yatırım fırsatı niteliği taşımaktadır.
Kauçuk ürünleri tesisinde üretilen ürünler
Bir kauçuk mamülleri imalat tesisinde üretilen ürün çeşitliliği çok fazladır. Kauçuk sektörü; inşaat, otomotiv, makine, ayakkabı, tarım gibi hemen hemen her sektöre ürün üretilebilmektedir.
Kauçuk kullanılarak en sık üretilen ürünler; oto lastiği, hortum, sızdırmazlık contaları, eldiven, çizme, silgi, gemi ve doklar için kullanılan tamponlar, direksiyon körükleri, traktör ve otomobil parçaları, beton contaları, boru contaları, motor takozları, metal bağlantı parçaları, demiryolu taşıtlarının aksam ve parçaları, gergi lastikleri, körükler, motosikletlerin çeşitli aksamları, tekerlekli koltukların aksamları, kauçuktan matbaa makineleri blanketleri, manşonlar, apronlar, tıpalar, terlikler, ayakkabı tabanı ve farklı sektörlerdeki diğer ürünlerdir.
İkili NACE kodu kapsamında plastik ve kauçuk ürünleri imalatı 22 kod altında toplanmıştır:
22. Plastik ve kauçuk ürünlerin imalatı
22.1 Kauçuk Ürünlerin imalatı
22.11 İç ve dış lastik imalatı
22.19 Diğer kauçuk ürünleri imalatı
22.2 Plastik ürünlerin imalatı
22.21 Plastik tabaka, levha, tüp ve profil imalatı
22.22 Plastik ambalaj malzemesi imalatı
22.23 Plastik inşaat malzemesi imalatı
22.24 Diğer plastik ürünlerin imalatı
Bir kauçuk mamül imalat tesisi kurmadan önce farklı sektörlerdeki potansiyel müşteri ihtiyaçlarının iyi bir şekilde analiz edilmesi ve hangi ürünlerin üretilmesi gerektiği kararının buna göre verilmesi gerekir.
Kauçuk mamülleri imalatında kullanılan hammadde ve yardımcı malzemeler
Kauçuk mamülleri üretiminde kullanılan ana hammadde doğal veya sentetik kauçuktur. Üretimde kullanılan yardımcı maddeler ise karbon, yağ ve diğer kimyasal madde (aktivatörler, reçineler, boyalar, akselaratörler, geciktiriciler, vulkanizanlar vb.) bileşenleridir.
Üretimde kullanılmak üzere satın alınan hammaddeler tesis içerisinde uygun depo alanında sınıflarına ve kullanım sıklıklarına göre stoklanmaktadır. Üretilen ürüne bağlı olarak ihtiyaç duyulan hammaddeler belirlenmiş karışım oranlarına göre depodan alınarak üretim sürecine dahil edilmektedir.
Doğal ve petrol bazlı sentetik kauçuk üretimi Türkiye’de gerçekleştirilememekte olup sektör hammadde açısından tamamen dışa bağımlı durumdadır. Doğal kauçuk bitkilerinden biri olan Guayule bitkisinin Türkiye’de üretimi için birkaç firma Ar-Ge çalışması yürütmektedir.
Kauçuk mamülleri için potansiyel müşteriler
Birçok ürünün üretiminde hammadde olarak kullanılan kauçuk; inşaat, havacılık, sağlık, otomotiv, madencilik, makine, giyim, ayakkabıcılık, büro eşyaları, mobilya, oyuncak ve diğer sektörlerde bir sanayi girdisi olarak kullanılmaktadır. Kauçuk mamülleri sektöründe üretilen ürünlerin bazıları; araç iç ve dış lastiği, her türlü boru, hortum, taşıma bantları, kayışlar, sızdırmazlık elemanları, kapı ve cam fitilleri, cam silecekleri, körükler, giyim eşyası parçaları, iplik, halat, şişme yatak, balon, fırça, ayakkabı tabanı gibi ara veya nihai ürünlerdir. Nihai ürünleri doğrudan piyasaya sunulmakta iken ara ürünler ise ilgili sektördeki üreticilerden gelen sipariş talebi üzerine üretilmektedir.
Kauçuk imalat tesisi teknik altyapısı
Kauçuk mamül imalat tesisinin teknik altyapısı üretilen ürün çeşidi, üretim yöntemi ve üretim teknolojisine bağlı olarak farklılık gösterebilmektedir. Ürün üretiminde takip edilen genel üretim süreci aşağıdaki gibidir:
- Müşteriden gelen talebin değerlendirilmesi
- Ürüne ilişkin teknik çizimlerin hazırlanması
- Ürün siparişinin karşılıklı onayı
- Ürüne ilişkin detaylı teknik özelliklerin belirlenmesi
- Üretim kalıplarının hazırlanması
- Hammadde formülasyonunun hazırlanması
- Hamur hazırlama (tartma-karıştırma ve yoğurma)
- Hamurun ısıtılması ve ön şekillendirmesi
- Dinlendirme
- Deneme üretim
- Laboratuar testlerinin yapılması
- Seri üretim
- Kalite kontrol
- Yıkama ve/veya ultrasonik temizleme
- Paketleme
Bir kauçuk mamülleri imalat tesisi yatırımı için ihtiyaç duyulan altyapı unsurları aşağıdaki gibidir:
- Arsa,
- Üretim ve idari bina altyapısı,
- Makina ve ekipmanlar,
- Laboratuar ekipmanları.
Kauçuk ürünleri imalat tesisinde kullanılan makine ve ekipmanlardan bazıları aşağıda sıralanmıştır:
- Kauçuk karıştırma mikseri (Bambury)
- Hamur Makinası
- Hidrolik Kauçuk Presi
- Kauçuk Enjeksiyon Makinası
- Kauçuk hamuru soğutma makinesi (batch off)
- Konveyör
- Kauçuk kesme makinesi
- Çekme Kopma Test Cihazı
- Pişme Kontrol Cihazı
- Vidalı Kompresör ve Kurutucusu
- Kompresör
- Elektrik dağıtım panosu
- ve diğer makine ve ekipmanlar
Kuruluş yeri seçimi
Kuruluş yeri seçiminde dikkate alınan faktörler aşağıdaki gibidir:
- Pazara yakınlık,
- Çevre faktörleri,
- Ulaşım kolaylığı,
- İşgücü temini,
- Altyap uygunluğu,
- ve diğer faktörler.
Yukarıdaki faktörler ve diğer kriterler dikkate alınarak üretim tesisi için kuruluş yeri alternatifleri belirlenmesi ve tüm faktörler dikkate alınarak en uygun seçenek belirlenmelidir.
Yatırımın maliyeti
Yatırım döneminde sabit yatırım tutarını oluşturan ana maliyet unsurlar; arsa edinim maliyeti, bina-inşaat maliyeti, makine ve ekipmanlar ve diğer yatırım kalemleridir.
İşletme döneminde ana giderler ise hammadde ve yardıcmı malzeme maliyeti, işgücü giderleri, enerji giderleri ve diğer giderlerdir.
Sektördeki gelişmeler, eğilimler ve önemli tespitler
- Kauçuk ürünlerin en büyük kullanıcıları Çin, ABD ve Japonya’dır.
- Çin, ABD, Almanya, Fransa ve İtalya gibi bazı ülkelerde doğal kauçuk ithalatına yüksek bir genel talep vardır.
- Çin ve Hindistan gibi ülkeler hem kauçuk hammaddesinin üretimine hem de kauçuk mamul maddelerin üretimine odaklanmaktadır.
- ABD, Japonya, Almanya gibi gelişmiş ülkeler katma değeri yüksek kauçuk ürün üretimine odaklanmaktadır.
- Plastik ve kauçuk ürünleri sektöründe lastik imalatı dışında yoğunlaşma genel olarak düşük seviyededir. Lastik imalatı sektörünün ise oligopol yapıda olduğu görülmektedir.
- Plastik ve kauçuk sektörünün önemli ürünleri arasında otomobil lastikleri ve inşaat malzemeleri yer almaktadır. Bu sektörlere ara mal üreten kauçuk ve plastik imalatçılarının bu sektördeki gelişmelerden doğrudan etkilenmeleri söz konusudur.
- Türkiye’de doğal ve petrol bazlı sentetik kauçuk üretimi gerçekleştirilememekte olup sektör hammadde açısından tamamen dışa bağımlı durumdadır.
Fizibilite çalışması
Yatırım öncesinde detaylı bir fizibilite çalışması ile pazarın genel değerlendirmesi yapılarak üretilecek ürünlere karar verilir. Daha sonra uygun bir üretim kapasitesi belirlenir ve farklı senaryolar için yatırımın teknik ve finansal analizi yapılır.