Çateş Soğutma Suyunun Konutların Isıtılmasında Kullanılması Fizibilite Çalışması

TÜRKİYE BİLİMSEL VE TEKNOLOJİK ARAŞTIRMA KURUMU MARMARA ARAŞTIRMA MERKEZİ

ENERJİ ENSTİTÜSÜ

ZONGULDAK BÖLGE ISITMA SİSTEMİ YAPILABİLİRLİK ANALİZİ

5122101 PROJE SONUÇ RAPORU

04.04.2012 GEBZE, KOCAELİ

0 Güncel.

03.04.2012 İlk Yayın G.GÜNDOĞDU M.KAHRAMAN C.GUNGÖR S.DAGTAŞ Tarih Açıklama Hazırlayan Proje Yöneticisi Kontrol Eden Onaylayan

Gebze, KOCAELİ Nisan, 2012

Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi 5122101

RAPORU HAZIRLAYANLAR

Adı Soyadı
Murat KAHRAMAN Şeyma KARAHAN Mustafa AKBULUT Selçuk ATAŞ Gökhan Gündoğdu Mustafa Metin ÇAM

Çalıştığı Birim Enerji Enstitüsü Enerji Enstitüsü Enerji Enstitüsü Enerji Enstitüsü Enerji Enstitüsü Enerji Enstitüsü

E-Posta Adresi

Murat.Kahraman@mam.gov.tr Seyma.Karahan@mam.gov.tr Mustafa. Akbulut@mam.gov.tr Selçuk.Atas@mam.gov.tr Gokhan.Gundogdu@mam.gov.tr Metin.Cam@mam.gov.tr

Projedeki Sorumluluğu Yürütücü
Uzman Araştırmacı Uzman Araştırmacı Araştırmacı Araştırmacı Araştırmacı

Bu raporlardaki verilere uyulmaksızın üretilecek ürünlerden TÜBİTAK MAM sorumlu değildir. Bu rapor kurumdan izin alınmadan reklam amaçlı kullanılamaz.

Yazışma Adresi:

P.K. 21 41470 Gebze KOCAELİ
T0262 677 20 00 F 0262 641 23 09 http://www.mam.gov.tr

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi
Sayfa/Toplam Sayfa:i/vi Güncelleştirme Sayısı: 00

İÇİNDEKİLER

KISALTMALAR…………………………………………………………………………………………………………………….. iii TANIMLAR …………………………………………………………………………………………………………………………… iii TABLOLAR ………………………………………………………………………………………………………………………….. iv ŞEKİLLER ……………………………………………………………………………………………………………………………. vi

1. 2.

GİRİŞ……………………………………………………………………………………………………………………………… 1

YATIRIMIN TANIMI VE KAPSAMI …………………………………………………………………………………….. 3

1. 2.1  Yatırımın Tanımı ……………………………………………………………………………………………………….. 3
2. 2.2  Yatırımın Kapsamı …………………………………………………………………………………………………….. 3

YATIRIMIN ARKA PLANI…………………………………………………………………………………………………. 4

1. 3.1  Esenkent Bölge Isıtma Sistemi (İstanbul) ……………………………………………………………………… 7
2. 3.2  Mannheim Bölge Isıtma Sistemi (Almanya) …………………………………………………………………… 7
3. 3.3  Fransa’da Bölge Isıtma Sistemleri ……………………………………………………………………………….. 8
4. 3.4  TSAD Projesinde Elde Edilen Sonuçlar ………………………………………………………………………… 8

YATIRIMIN GEREKÇESİ………………………………………………………………………………………………… 13

1. 4.1  Talebi Belirleyen Temel Nedenler ve Göstergeler ………………………………………………………… 13
2. 4.2  Talebin Geçmişteki Büyüme Eğilimi……………………………………………………………………………. 13
3. 4.3  Gelecekteki Talebin Tahmini……………………………………………………………………………………… 20

HİZMETLERİN SATIŞ-TEMİN PROGRAMI ………………………………………………………………………. 21

1. 5.1  Isı Temin Programı…………………………………………………………………………………………………… 22
2. 5.2  Tanıtım …………………………………………………………………………………………………………………… 23
3. 5.3  BIS Isı Satış Yöntemi ……………………………………………………………………………………………….. 24

PROJE YERİ/UYGULAMA ALANI…………………………………………………………………………………… 26 TEKNİK ANALİZ VE TASARIM ………………………………………………………………………………………. 29

1. 7.1  Bölge Isıtma Sistemi Şebekesinin Tasarımı ………………………………………………………………… 30
2. 7.2  Zonguldak Bölge Isıtma Şebekesinin Genel Özellikleri …………………………………………………. 30
3. 7.3  Bölge Isıtma Sistemi Boru Şebekesi…………………………………………………………………………… 32
4. 7.4  Zonguldak BIS İletim – Dağıtım – Bağlantı Hatları Tasarımı ………………………………………….. 36
5. 7.5  Zonguldak BIS Pompa İstasyonları…………………………………………………………………………….. 45
6. 7.6  Zonguldak BIS Şebeke Suyu Özellikleri ……………………………………………………………………… 53
7. 7.7  Bina Alt İstasyonları …………………………………………………………………………………………………. 53
8. 7.8  Alternatif Sistemlerin Karşılaştırılması ………………………………………………………………………… 56

BIS YATIRIM GİRDİLERİ ……………………………………………………………………………………………….. 59

1. 8.1  Girdi İhtiyacı ……………………………………………………………………………………………………………. 59
2. 8.2  Proje Girdi Fiyatları ve Harcama Tahmini ……………………………………………………………………. 60

ORGANİZASYON YAPISI, YÖNETİM VE İNSAN KAYNAKLARI ……………………………………….. 61 10. YATIRIM UYGULAMA YÖNETİMİ VE UYGULAMA PROGRAMI …………………………………….. 61

3.

4.

5.

6. 7.

8.

9.

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi
Sayfa/Toplam Sayfa:ii/vi Güncelleştirme Sayısı: 00

11. İŞLETME DÖNEMİ GELİR VE GİDERLERİ …………………………………………………………………… 62

1. 11.1  Isı Satış Fiyatının Belirlenmesi ……………………………………………………………………………….. 62
2. 11.2  İşletme Gelir ve Giderleri ……………………………………………………………………………………….. 63

12. TOPLAM YATIRIM TUTARI ve YILLARA GÖRE DAĞILIMI……………………………………………. 66
13. PROJENİN FİNANSMANI……………………………………………………………………………………………. 67
14. PROJE ANALİZİ ………………………………………………………………………………………………………… 68

14.1 14.2 14.3

14.3.1 14.3.2 14.3.3

14.4

EK 1. EK 2. EK 3.

Ekonomik Analiz …………………………………………………………………………………………………… 68 Sosyal Analiz ……………………………………………………………………………………………………….. 71 Duyarlılık Analizi …………………………………………………………………………………………………… 72

Santraldan Başlangıç Isı Alış Birim Fiyatına Bağlı Duyarlılık Analizleri……………………… 72 BIS Yatırım Masraflarının Değişimine Bağlı Duyarlılık Analizleri ……………………………… 74 Satılan Isı Miktarındaki Değişime Bağlı Duyarlılık Analizleri ……………………………………. 77

Emniyet Analizi …………………………………………………………………………………………………….. 78

Anket Formu ………………………………………………………………………………………………………….. 80 Genel Anket Sonuçları……………………………………………………………………………………………. 82 Bölgeler Bazında Anket Sonuçları ………………………………………………………………………….. 83

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi Sayfa/Toplam Sayfa:iii/vi

Güncelleştirme Sayısı: 00

KISALTMALAR

BIS : TSAD :

TÜBİTAK MAM :

EÜAŞ : EİE : KE : SKS : AID : OBT : ABT : GÖS :

TANIMLAR
Zonguldak BIS :

Çatalağzı ve Eren : Enerji Termik
Santralı
BIS İşletme Firması :

Isı Teslim Noktası : Isı Satış Şartnamesi : Isı Satış Sözleşmesi :

Bölge Isıtma Sistemi
Enerji Verimliliğini Arttırmak Üzere Termik Santral Atık Isılarını Faydaya Dönüştürme Yöntemlerinin Araştırılması, Geliştirilmesi ve Binalarda Isıtma Uygulaması Projesi
Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırmalar Kurumu Marmara Araştırma Merkezi
Elektrik Üretim Anonim Şirketi
Elektrik İşleri Etüt İdaresi
Konut Eşdeğeri
Sıcak Kullanma Suyu
Alt Isıl Değer
Orta Basınç Türbini
Alçak Basınç Türbini
Geri Ödeme Süresi

Zonguldak İli’nde bulunan konutların ısıtma ve sıcak kullanım suyu ihtiyaçlarını karşılayacak; iletim, dağıtım ve bağlantı hatları ile pompa istasyonundan oluşan boru şebekesidir.
Zonguldak BIS’ın ihtiyaç duyacağı sıcak su formundaki ısı enerjisinin üretimini sağlayacaktır.

Zonguldak BIS’ı işleten firmadır. Kullanıcıların taleplerine göre gerekli ısı enerjisini santraldan temin ederek kullanıcılara dağıtımını yapan ve gerekli faturalandırma işlemini yapan firmadır. Bu Zonguldak Valiliği’nin kuracağı bir kuruluş olabileceği gibi özel müteşebbis bir firma da olabilir.

Çatalağzı ve Eren Enerji Termik Santralı içerisinde üretilen ısının BIS şebekesine aktarıldığı nokta (Şekil 5.2)
Çatalağzı ve Eren Enerji Termik Santralı tarafından ısı satışı için yapılacak ihale için hazırlanan dokumandır.

Isı alım ihalesini kazanan BIS firması ile Çatalağzı ve Eren Enerji Termik Santralı arasında genel hükümleri belirleyen dokumandır.

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi
Sayfa/Toplam Sayfa:iv/vi Güncelleştirme Sayısı: 00

TABLOLAR

Tablo 1.1. Zonguldak BIS Genel Özellikleri…………………………………………………………………………….. 3 Tablo 3.1 BIS Kullanımı Yaygın Olan 100 Büyük Şehir……………………………………………………………. 5 Tablo 3.2 Termik Santralların Çevresindeki Yerleşim Birimlerine Mesafeleri ve Konut Sayıları. 10 Tablo 3.3 Pilot Uygulama Soma BIS Teknik Özellikleri …………………………………………………………. 11 Tablo 4.1. Prototip Konut Isı Güç Hesaplarında Kullanılan Değerler ……………………………………… 14 Tablo 4.2. Bir Konut için Hesaplarda Baz alınan Isıtma ve SKS Isı Yükleri …………………………….. 15 Tablo 4.3. Zonguldak’ta Kullanılan Yakıt Miktarlarına Göre Isıtma ve SKS Isı Yükleri …………….. 16 Tablo 4.4 Çatalağzı Beldesinde Bulunan Kamu Binalarının Enerji Tüketimleri ………………………. 17 Tablo 4.5 Kilimli Beldesinde Bulunan Kamu Binalarının Enerji Tüketimleri …………………………… 17 Tablo 4.6 Kozlu Beldesinde Bulunan Kamu Binalarının Enerji Tüketimleri ……………………………. 18 Tablo 4.7. Fizibilite Çalışmasında Baz Alınan Değerler …………………………………………………………. 18 Tablo 4.8. Zonguldak BIS Şebekesi Isı Yükünün Aylara Göre Dağılımı, 14.000 KE …………………. 20 Tablo 4.9. Santral Tarafı Bölge Isıtma Dönüşüm Planı, 14.000 KE …………………………………………. 21 Tablo 6.1 Yerleşim Birimlerinin Termik Santrallara Uzaklıkları ……………………………………………… 26 Tablo 7.1 Zonguldak BIS Konsept Tasarım Sonuçları …………………………………………………………… 31 Tablo 7.2. Ön İzolasyonlu boru parçalarının özellikleri …………………………………………………………. 32 Tablo 7.3. Uygulama Şartları ……………………………………………………………………………………………….. 33 Tablo 7.4. Bölge Isıtma Boru Hattı Ekipmanları…………………………………………………………………….. 34 Tablo 7.5 Zonguldak BIS Şebekesi Gelişim Planı …………………………………………………………………. 36 Tablo 7.6. İletim – Dağıtım ve Bağlantı Hattı Tasarım Kriterleri ……………………………………………… 39 Tablo 7.7. İnşaat Poz Fiyatları ……………………………………………………………………………………………… 39 Tablo 7.8 Çatalağzı Kısmı İletim-Dağıtım ve Bağlantı Hatları Boru Yatırımları (2014) ……………… 40 Tablo 7.9 Çatalağzı Kısmı – Diğer Ekipman, İnşaat ve Montaj Maliyetleri (2014) …………………….. 40 Tablo 7.10 Çatalağzı Kısmı – Demineralize Su, Basınç Testi ve Temizleme Maliyetleri (2014) …. 40 Tablo 7.11 Kilimli Kısmı İletim-Dağıtım ve Bağlantı Hatları Boru Yatırımları (2015) ………………… 41 Tablo 7.12 Kilimli Kısmı – Diğer Ekipman, İnşaat ve Montaj Maliyetleri (2015) ……………………….. 41 Tablo 7.13 Kilimli Kısmı – Demineralize Su, Basınç Testi ve Temizleme Maliyetleri (2015) ……… 41 Tablo 7.14 Zonguldak Kısmı – 1 İletim-Dağıtım ve Bağlantı Hatları Boru Yatırımları (2016) …….. 42 Tablo 7.15 Zonguldak 1. Kısım – Diğer Ekipman, İnşaat ve Montaj Maliyetleri (2016) ……………… 42 Tablo 7.16 Zonguldak 1. Kısım-Demineralize Su, Basınç Testi ve Temizleme Maliyetleri (2016) 42 Tablo 7.17 Zonguldak 2. Kısım – İletim-Dağıtım ve Bağlantı Hatları Boru Yatırımları (2017) …… 43 Tablo 7.18 Zonguldak 2. Kısım – Diğer Ekipman, İnşaat ve Montaj Maliyetleri (2017) ……………… 43 Tablo 7.19 Zonguldak 2. Kısım-Demineralize Su, Basınç Testi ve Temizleme Maliyetleri (2017) 43 Tablo 7.20 Zonguldak 3. Kısım – İletim-Dağıtım ve Bağlantı Hatları Boru Yatırımları (2018) …… 44 Tablo 7.21 Zonguldak 3. Kısım – Diğer Ekipman, İnşaat ve Montaj Maliyetleri (2018) ……………… 44 Tablo 7.22 Zonguldak 3. Kısım-Demineralize Su, Basınç Testi ve Temizleme Maliyetleri (2018) 44

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi
Sayfa/Toplam Sayfa:v/vi Güncelleştirme Sayısı: 00

Tablo 7.23 Kozlu Kısmı İletim-Dağıtım ve Bağlantı Hatları Boru Yatırımları (2019) …………………. 45 Tablo 7.24 Kozlu Kısmı – Diğer Ekipman, İnşaat ve Montaj Maliyetleri (2019) ………………………… 45 Tablo 7.25 Kozlu Kısmı – Demineralize Su, Basınç Testi ve Temizleme Maliyetleri (2019) ………. 45 Tablo 7.26. Zonguldak BIS Pompa İstasyonu – 1 Özellikleri ………………………………………………….. 51 Tablo 7.27. Zonguldak BIS Pompa İstasyonu – 2 Özellikleri ………………………………………………….. 51 Tablo 7.28. Zonguldak BIS Pompa İstasyonu – 3 Özellikleri ………………………………………………….. 52 Tablo 7.29. Zonguldak BIS Pompa İstasyonu – 4 Özellikleri ………………………………………………….. 52 Tablo 7.30. Pompa İstasyonu Ekipmanları……………………………………………………………………………. 53 Tablo 7.31. BIS’da Kullanılması Gereken Su Özellikleri ………………………………………………………… 53 Tablo 7.32 Bina Alt İstasyonu ve Konut İçi Isıtma Sistemleri Ekipman Listeleri …………………….. 55 Tablo 7.33. Daire Sayısına Göre Binaların Yapması Gereken Daire Başına Yatırım Maliyetleri .. 56 Tablo 7.34. Kullanıcıların Konut Başına Yapacağı Yatırımlar ………………………………………………… 56 Tablo 7.35. Doğalgaz Kullanıcısının Yapacağı Harcamalar (Daire Başına) …………………………….. 57 Tablo 7.36 BIS Kullanıcısının Yapacağı Harcamalar (Daire Başına)……………………………………….. 57 Tablo 8.1. BIS Sabit Yatırım Giderleri …………………………………………………………………………………… 60 Tablo 8.2. BIS İşletme Giderleri……………………………………………………………………………………………. 60 Tablo 8.3. BIS Boru Şebekesi Yatırım Giderleri (KDV Hariç)………………………………………………….. 60 Tablo 8.4. Pompa İstasyonu Tahmini Harcama Miktarı (KDV Hariç) ………………………………………. 61 Tablo 11.1. Hesaplamalarda Kullanılan Ekonomik Parametreler ve Değerleri ………………………… 62 Tablo 11.2. Hesaplamalarda Kullanılan Döviz Kurları……………………………………………………………. 62 Tablo 11.3. Hesaplamalarda Kullanılan Yakıt ve Enerji Fiyatları (KDV Dahil) …………………………. 63 Tablo 11.4. BIS şebeke İşletmesi Kapasite ve Gider Tablosu, 14.000 KE için ………………………… 64 Tablo 12.1. BIS Yatırımının Yıllara Göre Dağılımı (KDV Hariç) ……………………………………………….. 67 Tablo 13.1. Yatırım ve Kredi Ödemesinin Yıllara Göre Dağılımı …………………………………………….. 68 Tablo 14.1. Isıtma Giderlerinin Mevcut ve Alternatif Yöntemlerle Karşılaştırması (14.000 KE)… 71

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi
Sayfa/Toplam Sayfa:vi/vi Güncelleştirme Sayısı: 00

ŞEKİLLER

Şekil 1.1 Farklı Kaynaklardaki Atık Isının Bölge Isıtma Sistemleri İle Değerlendirilmesi ………….. 2 Şekil 2.1 BIS Yatırım Kapsamı ……………………………………………………………………………………………….. 4 Şekil 3.1 Bölge Isıtma Uygulaması Isı Üretim Merkezleri ………………………………………………………… 5 Şekil 3.2 Çeşitli Ülkelerde Bölge Isıtma ile Isınan Konut Sayıları, 2007……………………………………. 6 Şekil 3.3 Avrupa’da BIS Isı İhtiyaçlarının Termik Santrallardan Karşılanma Oranları, 2003………. 6 Şekil 3.4 Esenkent ve Esenyurt Termik Santralı …………………………………………………………………….. 7 Şekil 3.5 Mannheim Şehri ve Termik Santrali …………………………………………………………………………. 7 Şekil 3.6 Fransa’da Bölge Isıtma Sistemlerinin Gelişimi …………………………………………………………. 8 Şekil 3.7 TSAD Projesi Kapsamında İncelenen Termik Santrallar……………………………………………. 9 Şekil 3.8 BIS Yol Haritası …………………………………………………………………………………………………….. 12 Şekil 4.1 Zonguldak İl Merkezi Nüfusunun Yıllara Göre Değişimi ………………………………………….. 13 Şekil 4.2 Zonguldak İli Sıcaklık ve Güneşlenme Şiddeti Değerleri, Tertiplenmiş ……………………. 15 Şekil 4.3 100 m2 Konutun Isıtma Amaçlı Güç Talebinin Yıl İçindeki Değişimi, Tertiplenmiş ……. 16 Şekil 4.4. 2014-2023 yılları için Zonguldak BIS’a Bağlı Konut Sayılarının Değişimi, 14.000 KE .. 19 Şekil 4.5. Zonguldak BIS Şebekesi Isı Yükünün Yıl İçindeki Dağılımı, 14.000 KE……………………. 19 Şekil 4.6. 2014-2044 Yılları BIS’a Bağlı Konut Sayısı ve BIS Kapasitesinin Değişimi, 14.000 KE 21 Şekil 5.1 2014-2024 Yılı Arasında BIS Yıllık Isı Satış Miktarının Değişimi, 14.000 KE………………. 23 Şekil 5.2. Santral –BIS–Konutlar Arasındaki Isı Alışverişi …………………………………………………….. 23 Şekil 5.3 Bina Alt Sistemlerinin BIS’da Kullanımı …………………………………………………………………. 25 Şekil 5.4 BIS Isı Satış Yöntemi …………………………………………………………………………………………….. 25 Şekil 6.1 Termik Santrallar ve Yerleşim Birimlerinin Uydu Görünümü …………………………………… 26 Şekil 6.2 Çatalağzı, Uydudan Görünüşü ve Belirlenen Bölgeler…………………………………………….. 27 Şekil 6.3 Kilimli, Uydudan Görünüşü ve Belirlenen Bölgeler…………………………………………………. 27 Şekil 6.4 Zonguldak Merkez, Uydudan Görünüşü ve Belirlenen Bölgeler ………………………………. 28 Şekil 6.5 Kozlu, Uydudan Görünüşü ve Belirlenen Bölgeler………………………………………………….. 28 Şekil 7.1 BIS’ı Oluşturan Temel Yapılar………………………………………………………………………………… 29 Şekil 7.2. BIS Şebekesi Tipleri……………………………………………………………………………………………… 30 Şekil 7.3. İndirekt Kapalı Bölge Isıtma Şebekesi …………………………………………………………………… 30 Şekil 7.4. İki Borulu Sistem (Bir Gidiş, Bir Dönüş) ………………………………………………………………… 32 Şekil 7.5. Ön İzolasyonlu Borular…………………………………………………………………………………………. 33 Şekil 7.6. Ön İzolasyonlu Borularda Dönüşler………………………………………………………………………. 33 Şekil 7.7. Ön İzolasyonlu Borularda Branşmanlar (45 ̊ ve 90 ̊) ………………………………………………. 33 Şekil 7.8. Ön İzolasyonlu Borularda Redüksiyonlar ……………………………………………………………… 34 Şekil 7.9. Ön İzolasyonlu Boruların Isı Transfer Katsayıları…………………………………………………… 34 Şekil 7.10. İletim Hattı ve Dağıtım Hattı ………………………………………………………………………………… 35 Şekil 7.11. Kanallarının Kazılması, Boruların Döşenmesi ve Montajı, Kanalın Asfaltlanması ….. 35

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi
Sayfa/Toplam Sayfa:vii/vi Güncelleştirme Sayısı: 00

Şekil 7.12. İletim ve Dağıtım (a) ve Bağlantı (b) Hattı Kanal Kazı Detayı …………………………………. 36 Şekil 7.13. Çatalağzı Yükseklik Haritası (m) ………………………………………………………………………….. 37 Şekil 7.14 Kilimli Yükseklik Haritası (m) ……………………………………………………………………………….. 37 Şekil 7.15 Zonguldak Yükseklik Haritası (m) ………………………………………………………………………… 38 Şekil 7.16 Kozlu Yükseklik Haritası (m) ………………………………………………………………………………… 38 Şekil 7.17. Pompa İstasyonu ……………………………………………………………………………………………….. 46 Şekil 7.18. Şebeke İçindeki Basınç Değişimi ………………………………………………………………………… 46 Şekil 7.19. Frekans Kontrolü ile Pompaların Kontrolü ………………………………………………………….. 47 Şekil 7.20. Zonguldak BIS – Çatalağzı Pompa İstasyonunun Yerleşimi ………………………………….. 47 Şekil 7.21. Zonguldak BIS – Kilimli Pompa İstasyonunun Yerleşimi ………………………………………. 48 Şekil 7.22. Zonguldak BIS – Zonguldak Pompa İstasyonunun Yerleşimi………………………………… 48 Şekil 7.23. Zonguldak BIS – Kozlu Pompa İstasyonunun Yerleşimi ……………………………………….. 49 Şekil 7.24. Çatalağzı Tam Yükte Kritik Hat Boyunca Basınç Dağılımı…………………………………….. 49 Şekil 7.25 Kilimli Tam Yükte Kritik Hat Boyunca Basınç Dağılımı………………………………………….. 50 Şekil 7.26 Zonguldak Tam Yükte Kritik Hat Boyunca Basınç Dağılımı …………………………………… 50 Şekil 7.27 Kozlu Tam Yükte Kritik Hat Boyunca Basınç Dağılımı …………………………………………… 51 Şekil 7.28. Bina Alt İstasyonu………………………………………………………………………………………………. 54 Şekil 7.29. Tasarlanan Bina Alt İstasyonu ve Konut İçi Tesisat Bağlantı Şeması……………………. 54 Şekil 9.1. Muhtemel BIS Organizasyon Şeması…………………………………………………………………….. 61 Şekil 11.1. Yıllık Isı Satış Miktarı ve Pompa Elektrik Sarfiyatının Değişimi …………………………….. 64 Şekil 11.2. Değişik Isı Satış Fiyatlarına Göre BIS Yatırım GÖS’ün Değişimi …………………………… 65 Şekil 11.3. Konut Yıllık Isınma Giderine Göre GÖS’ün Değişimi ……………………………………………. 65 Şekil 11.4. Isınma ve SKS Giderlerinin Farklı Alternatiflere Göre Karşılaştırılması…………………. 66 Şekil 14.1. Türkiye’nin Yıllara Göre Enerji Arz-Talep ve İthalat Bağımlılığı …………………………….. 69 Şekil 14.2. Dünyada Doğalgaz Fiyatlarının Değişimi …………………………………………………………….. 70 Şekil 14.3. Ülkemizdeki Doğalgaz Fiyatlarının Değişimi (BOTAŞ, KDV Hariç) ………………………… 70 Şekil 14.4. Yıllık İşletme Giderlerin Dağılımı …………………………………………………………………………. 72 Şekil 14.5. BIS Yatırımı GÖS’ün İlk Yıl Geçerli Olacak Fiyatlara Göre Değişimi ……………………… 73 Şekil 14.6. BIS Yatırımı Geri Ödeme Oranının (IRR) İlk Yıl Geçerli Olacak Fiyatlara Göre Değişimi …………………………………………………………………………………………………………………………………………… 73 Şekil 14.7. Santraldan Isı Alış Fiyatına Göre Konutların Yıllık Isı Masraflarının GÖS’e Bağlı Değişimi……………………………………………………………………………………………………………………………… 74 Şekil 14.8. BIS için Yapılacak Yatırımların Payı …………………………………………………………………….. 75 Şekil 14.9. BIS Yatırımı GÖS’ün İlk Yatırım Masraflarına Bağlı Değişimi ………………………………… 75 Şekil 14.10. BIS Yatırımı Geri Ödeme Oranının (IRR) Yatırım Masraflarına Göre Değişimi………. 76 Şekil 14.11. Yatırım Masraflarına Göre Konutların Yıllık Isı Masraflarının GÖS’e Bağlı Değişimi76 Şekil 14.12. BIS Yatırımı GÖS’ün Konutlara Isı Satış Miktarına Bağlı Değişimi ………………………. 77

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi
Sayfa/Toplam Sayfa:viii/vi Güncelleştirme Sayısı: 00

Şekil 14.13. BIS Yatırımı Geri Ödeme Oranının (IRR) Konutlara Isı Satış Miktarına Göre Değişimi …………………………………………………………………………………………………………………………………………… 78 Şekil 14.14. Zonguldak BIS Emniyet Analizi …………………………………………………………………………. 79

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi
Sayfa/Toplam Sayfa: 1/89 Güncelleştirme Sayısı: 00

1. GİRİŞ

Ülkemizde son yıllarda; kalkınma hedeflerini gerçekleştirme, toplumsal refahı arttırma ve sanayimizin dünyada rekabet edebilir düzeye çıkarılması konularındaki çalışmalar, özellikle enerji ihtiyacında hızlı bir artışı da beraberinde getirmektedir. Beklentiler, bu artış hızının ülkemizde yıllık ortalama olarak %6 mertebesinde olacağını öngörmektedir. Ancak önemli olan, bu artışın sürdürülebilir olması ve böylece gelecek nesillerin enerji ihtiyaçlarını da tehlikeye atmadan ekonomik büyümeyi gerçekleştirmektir. Enerji ihtiyaçlarımızın günden güne arttığı şu dönemde, var olan yerli kaynakların verimli bir şekilde tüketilmesi gerekliliği de açıktır. Ülkemizde 2035 yılına kadar fosil yakıt kaynaklarının, toplam enerji ihtiyacının %75,7’sini kapsayacağı hesaplanmaktadır. Ayrıca 2009 yılı sonu itibari dünya genelinde bilinen fosil yakıt rezervlerinde; petrol için 46 yıl, doğal gaz için 63 yıl, kömür için 119 yıl ömür biçilmektedir. Bu da mevcut fosil yakıtların daha verimli kullanılmasını bir zorunluluk haline getirmektedir.

Günümüzde fosil yakıtların yaygın kullanım alanlarından biri de ısıtma sistemleridir. Ülkemizde mekan ısıtması çoğunlukla kömür veya doğalgaz gibi yakıtların direkt olarak mekan bünyesinde yakılması (soba, kombi, kat veya bina kazanlarında v.b.) ile sağlanmaktadır. Isınma amaçlı kullanılan kömür sobalarında yanma verimi %60 mertebesindedir. Bir başka ifade ile yakıtın sahip olduğu potansiyelin %40’ı kullanılamamaktadır. Yakıtlardan maksimum oranda faydalanmak için en uygun yöntem, bu yakıtların birleşik ısı ve güç santrallarında değerlendirilmesidir. Bu santrallarda yakıtın verimli bir şekilde yakılması ile açığa çıkan ısı enerjisi, öncelikle daha nitelikli bir enerji türü olan elektrik enerjisi üretiminde kullanılır, ardından geriye kalan düşük kalitedeki ısı enerjisi (atık ısı enerjisi) konut, sanayi v.b. alanlarda ısıtma veya proses amaçlı değerlendirilir. Böylece yakıtın sahip olduğu enerjiden %80- 90 mertebelerinde faydalanmak mümkün olabilmektedir. Bölge ısıtma sistemleri de, düşük kalitedeki ısı enerjisinin verimli bir biçimde değerlendirildiği alanların başında gelmektedir. Bölge ısıtma sistemi (BIS), konut, işyeri v.b. gibi mekanların ya da turizm, tarım gibi sektörlerin gerekli ısıtma ve sıcak kullanım suyu ihtiyaçlarını (sıcak su veya proses ısısı vb.) bir veya birkaç değişik kaynaktan (termik santral atık ısıları, atık arıtma ve sanayi atık ısıları, jeotermal, güneş enerjisi v.b. gibi) sağlayan sistemlerdir (Şekil 1.1). Söz konusu kaynaklardan elde edilen ısı enerjisi, BIS boru şebekesi ile sıcak su veya buhar olarak kullanıcılara ulaştırılmaktadır. Kullanıcılara ulaşan ısı enerjisi, bina alt istasyonları ile bina içi ısıtma sistemlerine aktarılır. Dünyadaki uygulamalar incelendiğinde, şehirlerde kurulan BIS’ların birçoğunun termik santrallardan beslendikleri görülmektedir.

Zonguldak Valiliği öncülüğünde, Zonguldak İl Merkezi ve bağlı bulunan Çatalağzı, Kilimli ve Kozlu Beldeleri için gerçekleştirilen fizibilite çalışması kapsamında belirlenecek bölgelerde BIS kurulumu planlanmaktadır. Kurulması planlanan BIS şebekesi, EÜAŞ’a bağlı Çatalağzı Termik Santralı (ÇATES) ve Eren Holding’e bağlı Eren Enerji Termik Santralı tarafından üretilen ısı enerjisi ile konut, işyeri v.b. gibi kullanıcıların ısıtma ve sıcak kullanım suyu ihtiyaçlarını karşılayacaktır. Bu fizibilite raporunda, Zonguldak İl Merkezi ve bağlı beldelerde kurulması planlanan BIS’ın çevresel, ekonomik ve sosyal etkileri değerlendirilmekte ve yatırımın ekonomik açıdan yapılabilirliği analiz edilmektedir. Bu

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi
Sayfa/Toplam Sayfa: 2/89 Güncelleştirme Sayısı: 00

kapsamda; BIS yatırımının kapsamı, arka planı, dünyadaki örnek uygulamalar, yatırımın gerekçesi, ısı üretim ve satış yöntemi, yatırım uygulama yeri hakkında bilgiler ve bölgede BIS kurulumu için uygulanan anket sonuçları aktarılmaktadır. Yapılması gereken ilk yatırım maliyetleri (borular, tesisat elemanları, pompa istasyonu, kazı, inşaat vb.) ve sistemin işletmesi sırasında ortaya çıkacak işletme maliyetlerinin ortaya konularak sistemin ekonomik olarak yapılabilirliği incelenmiştir.

Bölge ısıtma sistemlerinin ilk yatırım maliyeti oldukça yüksektir. Bölge ısıtma sistemi yatırımlarının eksik teknik, ekonomik ve sosyal analizler nedeniyle başarısızlıkla sonuçlanmaması için analizler çok detaylı bir şekilde gerçekleştirilmelidir. Ülkemizde kurulu jeotermal kaynaklı birçok bölge ısıtma sistemi, bu analizlere yeterli önem verilmemesi nedeniyle işletmede önemli zorluklar yaşamaktadır.

Bölge ısıtma sistemi yatırımı kapsamında; planlı, düzenli ve konut yoğunluğunun fazla olduğu bölgelerin tercih edilmesi, ilk yatırım maliyeti ve yatırımın geri ödeme süresini önemli oranda azaltacaktır.
Konut sahiplerinin yapacağı yatırımlar içerisinde bina içi ortak ısıtma tesisatı (kolon tesisatı) ve daire içi kalorifer tesisatı önemli bir paya sahiptir. Kalorifer sistemi ile ısıtmanın daha çok tercih edildiği bölgelere öncelik tanınması da bölge ısıtma sistemine geçişi kolaylaştırıcı bir etkendir. Bu nedenle bölge ısıtma yatırımının yerleşim birimlerinin tüm cadde ve sokaklarına ulaştırılması yerine toplu yerleşimin ve düzenli yapılaşmanın fazla olduğu, merkezi ısıtmanın tercih edildiği bölgelere yapılması daha uygun olacaktır. Aksi durumda yatırım ekonomik açıdan yapılabilir olmayacaktır. Ayrıca bölge ısıtma yatırımı, Zonguldak İli ve bağlı beldelerin gelecekteki şehir gelişim planları da göz önünde bulundurularak, kentsel dönüşüm ve toplu konut projeleri göz önünde bulundurularak planlanmalıdır. Ayrıca bu sistemlerde; hem yatırım yapılacak bölgede tercih edilen ısıtma sistemleri, yakıt cinsleri, yıllık yakıt harcamalarını belirlemek, hem de bölge sakinlerinin sisteme katılımın mali yükümlülüklerini karşılayıp karşılayamayacakları, sisteme katılım istekleri ve buna bağlı talep miktarının belirlenmesi oldukça önemlidir. Bu nedenle fizibilite analizleri öncesinde, yatırım kapsamında düşünülen bölgelerde mutlaka bir anket çalışması gerçekleştirilmelidir.

Şekil 1.1 Farklı Kaynaklardaki Atık Isının Bölge Isıtma Sistemleri İle Değerlendirilmesi

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi
Sayfa/Toplam Sayfa: 3/89 Güncelleştirme Sayısı: 00

Zonguldak İli’nde konut ısıtmasında ağırlıklı olarak kömür sobası ve kömür ile merkezi ısıtma sistemi kullanılmaktadır. BIS, hem bireysel sobalı ısıtmaya hem de merkezi kazan ile ısıtmaya göre çok daha konforlu, güvenli ve ekonomik bir ısıtma sistemidir. BIS’ta yakıt termik santralde yakılır, binalara ulaşan sadece sıcak sudur, bu nedenle binalarda soba, kazan ve bacaya gereksinim bulunmamaktadır. BIS’da kullanıcılar, kalorifer kazanına nazaran çok daha küçük ebatlardaki bina alt istasyonları ile şebekeye bağlanabilmektedir. Ayrıca bu sistemde yakıt besleme, kül temizliği, baca temizliği ve kalorifer sorumlusu gibi bir ihtiyaç bulunmamaktadır. Sıralanan sebepler göz önünde bulundurulduğunda, Zonguldak’da BIS kurulması durumunda sisteme büyük ilgi olacağı tahmin edilmektedir. Kurulması planlanan BIS’ın genel özellikleri Tablo 1.1’de aktarılmaktadır.

Isı Kaynağı ÇATES ve Eren Enerji Termik Santralları

2. YATIRIMIN TANIMI VE KAPSAMI 2.1 Yatırımın Tanımı

Zonguldak İli’nde gerçekleştirilmesi planlanan yatırım ile bir BIS şebekesinin kurulması, ÇATES ve Eren Enerji Termik Santralları’nda üretilecek ısı enerjisinin İl Merkezi ve Çatalağzı, Kilimli, Kozlu Beldeleri dahilinde belirlenecek kapsamdaki konutlara ulaştırılması planlanmaktadır.

BIS, ısının bir ısı üretim merkezinden (Zonguldak için ÇATES ve Eren Enerji Termik Santralları) alınıp konut girişlerine kadar getirildiği bir altyapı yatırımıdır. BIS ile konutlarda konforlu ve ekonomik ısıtma sağlanması, sera gazı ve kirletici (CO2, SO2 ve toz gibi) emisyonların azaltılması, enerji kaynaklarımızın daha verimli kullanılması ve buna bağlı enerji verimliliğinin arttırılarak ülke ekonomisine katkı sağlanması hedeflenmektedir.

2.2 Yatırımın Kapsamı

Zonguldak BIS kurulumu için gerekli yatırım, termik santral ısı teslim noktasından, kullanıcı binalarındaki girişlere kadar olan tüm çalışmaları kapsamaktadır (Şekil 2.1). BIS, santraldan alınan ısıyı kullanıcılara ulaştıracak iletim, dağıtım ve bağlantı hatlarından oluşan boru şebekesi ile boru şebekesindeki suyun sirkülasyonunu sağlayan pompa istasyonundan oluşmaktadır. Zonguldak BIS yapılabilirlik çalışmalarında santralın; elektriğin yanında ısıyı da üretebilmek için gerekli dönüşüm

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi
Sayfa/Toplam Sayfa: 4/89 Güncelleştirme Sayısı: 00

işlemlerini yapacağı, konut sahiplerinin ise BIS’a bağlantılarını sağlayacak bina alt sistem ve konut içi ısıtma sistemleri gibi yatırımları yapacakları kabul edilmiştir.

Şekil 2.1 BIS Yatırım Kapsamı

BIS yatırımcısı (Valilik, Belediye ya da özel teşebbüs) tarafından yapılacak BIS şebekesi iki ana yatırım kalemi olarak incelenmektedir. Bunlar;

•   Çatalağzı ve Eren Enerji Termik Santralları’ndaki ısı teslim noktasından alınan ısı enerjisini BIS kapsamındaki yerleşim merkezlerine ulaştıracak iletim hattı ve pompa istasyonu yatırımları,
•   Isıyı konutlara ulaştıracak dağıtım ve bina bağlantı hatları yatırımlarıdır.
  Kurulması planlanan iletim ve dağıtım hatları, ilerleyen yıllarda artması muhtemel BIS yükünü de

  karşılayacak şekilde tasarlanacaktır.

  3. YATIRIMIN ARKA PLANI

  Bölge ısıtma sistemi, konutların, işyerlerinin, diğer binaların, turizm, tarım gibi sektörlerin ısıtma ve sıcak kullanım suyu ihtiyaçları için gerekli sıcak su ve proses ısılarını bir veya birkaç değişik kaynaktan (termik santral atık ısıları, atık arıtma ve sanayi atık ısıları, jeotermal, güneş enerjisi v.b.) sağlayabilen sistemlerdir (Şekil 3.1).

  Dünyanın birçok şehrinde yaygın olarak tercih edilen bölge ısıtma sistemlerinin, ülkemizde Esenkent (İstanbul) haricinde sadece jeotermal enerji kaynaklı olmak üzere sınırlı sayıda uygulamaları bulunmaktadır. Mevcut BIS uygulamaları da planlamadaki eksiklikler ve buna bağlı işletme problemleri nedeniyle gelişim gösterememiştir. Hâlbuki ülkemizde, yerleşim merkezlerine yakın birçok termik santral bulunmasına rağmen üretim esnasında oluşan atık ısı değerlendirilemediğinden çevreye atılmaktadır. Dünyada birçok büyük şehirde konutların ısıtılmasında BIS; güvenli, işletimi kolay ve

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi
Sayfa/Toplam Sayfa: 6/89 Güncelleştirme Sayısı: 00

Şekil 3.2 Çeşitli Ülkelerde Bölge Isıtma ile Isınan Konut Sayıları, 2007

Ülkemizde olduğu gibi dünyada da elektrik üretiminde termik santralların payı büyüktür. Enerji fiyatlarında ileriye dönük artış beklentisi ile bazı ülkeler santrallarındaki atık ısı potansiyelini BIS’da değerlendirme yoluna gitmiştir. Birçok ülkede; termik santrallarda kullanılan yakıtlardan elektriğin yanında faydalı ısı enerjisi de elde edilmektedir. Şekil 3.3’de Avrupa’daki BIS’ların ihtiyaç duyduğu ısı enerjisinin birleşik ısı güç santrallarından karşılanma oranları gösterilmiştir.

Şekil 3.3 Avrupa’da BIS Isı İhtiyaçlarının Termik Santrallardan Karşılanma Oranları, 2003

Dünyadaki yaygın BIS ve atık ısı kullanımı ile ülkemizdeki durum karşılaştırıldığında, sadece Esenkent BIS’a ısı sağlayan Doğa Enerji Santralı, hem elektrik hem de BIS için ısı üreterek yukarıda anlatılan uygulamaya benzer bir uygulama yapmaktadır.

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi
Sayfa/Toplam Sayfa: 7/89 Güncelleştirme Sayısı: 00

3.1 Esenkent Bölge Isıtma Sistemi (İstanbul)

İstanbul’da kurulan Esenkent Bölge Isıtma Sisteminde, ısı kaynağı Esenyurt Termik Santralıdır. Esenyurt Termik Santralı’nda, santralın tasarımı ve kurulumundan itibaren elektriğin yanı sıra kızgın su formunda ısı enerjisi üretilmektedir. Sıcaklığı 130°C ye kadar ulaşabilen sıcak su (kızgın su) formunda ve 45 MWt kapasitede ısı enerjisi üretilebilmektedir. Üretilen sıcak su Esenkent BIS şebekesine pompalanmakta ve binalardaki alt istasyonlar vasıtasıyla Esenkent’teki 7.400 konutun ısıtılması ve kullanma sıcak suyunun hazırlanması sağlanmaktadır.

Şekil 3.4 Esenkent ve Esenyurt Termik Santralı 3.2 Mannheim Bölge Isıtma Sistemi (Almanya)

Almanya’nın 320.000 nüfuslu Mannheim şehrinde bulunan kömür yakıtlı Mannheim Termik Santralı, 1.000 MWt ısıl güç kapasitesine sahip olup, 516 km uzunluğundaki boru şebekesi ile Mannheim Şehri’ne ısı enerjisi sağlamaktadır (Şekil 3.5).

Şekil 3.5 Mannheim Şehri ve Termik Santrali

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi
Sayfa/Toplam Sayfa: 9/89 Güncelleştirme Sayısı: 00

Şekil 3.7 TSAD Projesi Kapsamında İncelenen Termik Santrallar

Santrallerde yapılan incelemelerle santrallerin atık ısı potansiyelleri ve geri kazanım yöntemleri belirlenmiştir. Elde edilen bazı önemli sonuçlar aşağıda özet olarak sunulmuştur.

•   Santrallerin, farklı amaçlar için kullanılabilecek toplam atık ısı potansiyeli 35 Milyon MWht/yıl dır. Bu potansiyel 3,2 Milyar m3 doğalgaza eşdeğer olup, ekonomik değeri 4 Milyar TL’ dir.
•   Termik santrallerin atık ısı potansiyelinin %42’si ile çevrelerindeki mevcut yerleşim yerlerinin

  ısıtma talebini karşılamak mümkündür. Böyle bir uygulama ile yıllık 15 Milyon MWht’lik ısı

  tasarrufu ve ülke ekonomisine 1,8 Milyar TL kadar ekonomik katkı sağlanabilecektir.

•   Termik santrallerin toplam atık ısı potansiyellerinin tamamının kullanılması ile 1,5 Milyon konutun ısı talebi karşılanabilir. Mevcut termik santrallerin çevresinde bulunan toplam konut

  sayısı 620 bin olup bu konutlar santral atık ısılarının bir kısmı ile ısıtılabilecektir.

•   Santral yakınındaki mevcut bir yerleşim yerinin termik santral atık ısıları ile ısıtılması durumunda; (santralın konutlara yakınlığı, bölgedeki konut yoğunluğu ve ısının santraldan alındığı kısımdaki maliyeti gibi unsurlara bağlı olarak) konutları, kömüre ve doğalgaza göre

  hem %30-40 daha ucuza hem de daha konforlu şekilde ısıtmak mümkündür.

•   Atık ısıların santral yakınındaki konutların ısıtılması ile çevre kirliliğinin ve santrallarda su

  kullanımının önemli ölçüde azaltılması mümkün olacaktır.

o Bu durumda 5 Milyon ton CO2 ve 100 bin ton SO2 emisyonu azaltılabilecektir. o Yılda toplam 22 Milyon ton suyun tasarruf edilmesi imkân dâhilindedir.

Santralların toplam atık ısı potansiyeli ile 13 bin dönüm sera alanını ısıtmak mümkündür. Bu uygulama ile 10 bin kişiye iş imkânı sağlanmasının yanında ekonomik değeri 720 Milyon TL olan tarım ürünleri üretilebilecektir.

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi Sayfa/Toplam Sayfa: 11/89

Tablo 3.3 Pilot Uygulama Soma BIS Teknik Özellikleri

Güncelleştirme Sayısı: 00

Pilot Uygulama

Hedef Kapasite

8.100

22.100

Konut Sayısı

Isı Güç Kapasitesi

64MWt

175MWt

145.600 MWth/yıl

380.000 MWth/yıl

Yıllık Isı Dağıtımı

70%

70%

Yakıt Tasarrufu

Ülke Ekonomisine Katkı

3,6-6,2 Milyon TL/yıl

10-17Milyon TL/yıl

60%

60%

CO2 Emisyonlarında Azalma

SO2 Emisyonldarında Azalma

80%

80%

220.000 ton/yıl

600.000 ton/yıl

Soğutma Kulesi Su Tasarrufu

110-60 °C

110-60 °C

Şebeke Gidiş-Dönüş Sıcaklıkları

5,2 km

5,2 km

Şebeke İletim hattı

Şebeke Dağıtım ve Bağlantı Hatları

65,7 km

254 km

Soma B Temik Santralı

Soma B Temik Santralı

Isı Üretim Merkezi

Soma Linyiti

Soma Linyiti

Santral Yakıtı

2011

2012

Yatırım Başlangıç Yılı

Zonguldak İl Merkezi ve bağlı beldelerde gerçekleştirilmesi planlanan uygulamanın amacı; ÇATES ve Eren Enerji Termik Santralının atık ısısından faydalanarak üretilecek ısı enerjisini bir bölge ısıtma sistemi ile konutlarda kullanarak kesintisiz ve ekonomik ısınma imkânı sağlamaktır. Gerçekleştirilecek BIS uygulaması sayesinde konutlar daha ekonomik ve konforlu bir şekilde ısınabilecektir. BIS, sera gazı ve diğer baca gazı emisyonlarında azalma sağlayarak bölgenin hava kalitesine de olumlu katkı sağlayacaktır. Zonguldak BIS’ın kurulum aşamaları da pilot uygulama olan Soma BIS’da izlenen aşamalara benzer olacaktır. Şekil 3.8’de BIS kurulumu için yol haritası yer almaktadır.

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi Sayfa/Toplam Sayfa: 12/89

Güncelleştirme Sayısı: 00

Zonguldak Valiliği Isı Talebi

EÜAŞ Isı Satış İhalesi

EÜAŞ-Zonguldak Valiliği Isı Alım-Satım Sözleşmesi Yapılması

Zonguldak BIS Projelerinin Hazırlatılması

Zonguldak BIS
Alt Yapı Yatırımları İçin Kredi Temini

Zonguldak BIS Altyapı Yapım İşi İhalesi ve İnşaatın Başlaması (İletim, Dağıtım Hatları ve Pompa İstasyonları)

Zonguldak BIS Konut Aboneliklerinin Kabulu

Zonguldak BIS Kurulumunun Tamamlanması,Testler ve İşletmeye Alınması

Şekil 3.8 BIS Yol Haritası

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi
Sayfa/Toplam Sayfa: 14/89 Güncelleştirme Sayısı: 00

Şekilde de görüldüğü gibi Zonguldak İl merkezi nüfusunda 1970-1995 yılları arasında yaklaşık %7 gibi bir artış olurken, 1995-2000 yılları arasında nüfus % 22 oranında azalmıştır. 1995-2000 yılları arasındaki nüfus azalışının temel nedeni, taş kömürü ocaklarının istihdam kapasitesinin azaltılması sonucunda ortaya çıkan işsizliktir. 2000 yılından sonra devam eden süreçte nüfus da büyük değişiklikler görülmemektedir. Bu sebeple ÇATES ve Eren Enerji Termik Santralı, Zonguldak İl Merkezi ve bağlı beldelerin mevcut ısı talebini karşılayacağı gibi son yıllardaki nüfus gelişimi göz önüne alındığında gelecekteki ısı talebini de karşılayacak düzeyde olacaktır.

Zonguldak İl Merkezi ve bağlı beldelerde, konutların yıl boyunca ısıtma amaçlı enerji ihtiyacını en doğru biçimde tahmin edebilmek için Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü’nden, Zonguldak ölçüm istasyonuna ait son 10 yılın (2001-2010) saatlik bazda sıcaklık ve güneşlenme ölçüm değerleri temin edilmiştir. Isı yükü hesabı öncesinde ilçedeki konutları temsilen, her bir konutu 100 m2’lik 10 konutlu bir model bina belirlenmiş ve binanın özgül ısı kaybı; yapı elemanlarının fiziksel özellikleri (yapısı, boyutları, iletkenliği vs), binanın yönlere göre konumu ve havalandırılması dikkate alınarak hesaplanmıştır. Konut ısı kayıplarının hesaplanmasında kullanılan temel değerler Tablo 4.1’de verilmektedir. Ardından, özgül ısı kaybı, meteorolojik veriler ve güneşlenme değerleri ile konutun yıl boyunca saatlik baz da ısı yükü belirlenmiştir. Isı yükünün hesaplanması için kullanılan parametreler TS825 standardına uygun olarak seçilmiştir. Buna göre 15 oC’lik dış ortam sıcaklığının üstündeki sıcaklıklarda ısıtma yapılmayacağı kabul edilmiştir. Ayrıca ısı yükünün hesaplanmasında kullanılan minimum dış ortam sıcaklığı -1,3 oC’dir. Ayrıca, ısı yükü hesaplanırken konutların gece saat 00:00 ile 06:00 arasında ısıtma yapmadıkları öngörülmüştür. 2001-2010 yılları arasına ait alınan sıcaklık ve güneşlenme şiddeti ölçüm değerlerinin yıl içerisindeki günlük ortalama değişimi ise Şekil 4.2’de verilmektedir.

Tablo 4.1. Prototip Konut Isı Güç Hesaplarında Kullanılan Değerler

: : : : :

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi
Sayfa/Toplam Sayfa: 19/89 Güncelleştirme Sayısı: 00

öngörülmüştür. BIS’a bağlı konut sayısının değişimi ise Şekil 4.4’de verilmektedir. Ayrıca BIS’a bağlı konutların güç taleplerinin zamana göre tertiplenmiş eğrisi (2001-2010) ise Şekil 4.5’de verilmektedir.

16.000 14.000 12.000 10.000

8.000 6.000 4.000 2.000

0
2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023

Yıllar

Şekil 4.4. 2014-2023 yılları için Zonguldak BIS’a Bağlı Konut Sayılarının Değişimi, 14.000 KE

140 120 100

80 60 40 20

0

0 1.000

2.000 3.000

5.000 6.000 7.000

8.000

Isı Kayıpları Dahil Güç Talebi

Konutların Güç Talebi

4.000
Yıl İçi Saatler

Şekil 4.5. Zonguldak BIS Şebekesi Isı Yükünün Yıl İçindeki Dağılımı, 14.000 KE

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi
Sayfa/Toplam Sayfa: 20/89 Güncelleştirme Sayısı: 00

Tablo 4.8. Zonguldak BIS Şebekesi Isı Yükünün Aylara Göre Dağılımı, 14.000 KE

Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
Toplam 205.559

4.3 Gelecekteki Talebin Tahmini

1.884 1.728 1.855 1.683 1.507 1.234 1.101 1.043 1.093 1.275 1.486 1.797

17.685

1.153 39.572 949 32.585 1.128 38.722 710 24.385 284 9.748 60 2.058 41 1.422 34 1.160 46 1.593 485 16.664 567 19.453 1.240 42.579 6.697 229.942

36.536 29.908 35.739 21.992

7.958 765 280 83 453 14.904 17.400 39.542

Zonguldak’ta bulunan yaklaşık 14.000 KE kapasitede konutun ısıtma ve sıcak kullanım suyu ısı talebi yaklaşık 229.942 MW h’dır. Pik ısı yükü ise 120 MW ’dir. 600 MW üretim kapasitesine sahip iki ünitesi

tte
bulunan Eren Enerji Termik Santralının bir ünitesinden 60 MW ’lik ısının fazlası ile tedarik edilebileceği

t
göz önünde bulundurulduğunda, 2 ünitede de ısı üretimi için gerekli dönüşümün yapılması halinde

toplam ısı üretimi ile bölgedeki konutların toplam ısı talebi olan 120 MWt ısı kapasitesinin karşılanabilecek düzeyde olduğu görülmektedir. Ayrıca ısı tedarik güvenliğini sağlamak amacıyla ÇATES’ten de 30 MWt kapasitede ısı üretimi yapılabileceği öngörülmüştür. Zonguldak’ta nüfus artışının giderek yavaşladığı ve mevcut binalarında gün geçtikçe yalıtımlı hale getirilerek ısı kayıplarının azaltıldığı göz önünde bulundurularak, ilerleyen yıllardaki ısı talebinin günümüzdeki değerlere yakın olacağı kabul edilebilir (Tablo 4.7).

Zonguldak İl Merkezi ve Çatalağzı, Kilimli ve Kozlu Beldelerinde kurulacak bölge ısıtma sistemine bütün konutların aynı yıl bağlanmasının uygulanabilir olmadığı belirtilmişti. Kurulacak bölge ısıtma sisteminde konutlar yıllara sari olarak sisteme dahil olacaklardır. Bölgede kurulacak BIS kapsamında ÇATES ve Eren Enerji Termik Santrallarına yakınlıkları göz önünde bulundurularak sırası ile Çatalğazı, Kilimli, Zonguldak İl Merkezi ve Kozlu Beldelerinde belirlenen bölgelerdeki konut ve işyerlerinin BIS şebekesine bağlanacağı öngörülmüştür. ÇATES ve Eren Enerji Termik Santrallarının Zonguldak İl Merkezi, Çatalağzı, Kilimli ve Kozlu Beldelerindeki tüm konutlara (tahmini 75.000 konut) yetecek kadar ısı üretim kapasitesi olmasına rağmen fizibilite çalışmasında; ana iletim hattına yakın,

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi
Sayfa/Toplam Sayfa: 21/89 Güncelleştirme Sayısı: 00

düzenli ve konut yoğun yerleşime sahip kesimlerdeki 14.000 konuta BIS şebekesinin götürülmesinin ekonomik olacağı değerlendirilmiştir. Öngörülen BIS gelişim projeksiyonuna göre 6 yıllık bir süre içinde 14.000 konutluk kapasiteye ulaşılabileceği tahmin edilmektedir. Yapılan tahminlere göre BIS’a bağlı konut sayısının değişimi Şekil 4.6’da verilmektedir. BIS gelişiminin tamamlanması ile beraber konutlara aktarılacak ısı enerjisi yıllık 229.942 MWth (14.000 KE) kapasitede olacaktır. Önümüzdeki yıllarda artan talebe göre yapılması gerekli ilave ünite dönüşümleri de aynı grafikte verilmektedir. Fizibilite kapsamında yapılan çalışmada, santral çıkışından itibaren kurulacak ısı iletim ve dağıtım hatları 14.000 KE ısı yükünü karşılayabilecek kapasitede tasarlanmıştır.

Şekil 4.6. 2014-2044 Yılları BIS’a Bağlı Konut Sayısı ve BIS Kapasitesinin Değişimi, 14.000 KE Tablo 4.9. Santral Tarafı Bölge Isıtma Dönüşüm Planı, 14.000 KE

2017 60 – 60

5. HİZMETLERİN SATIŞ-TEMİN PROGRAMI

BIS işletmeci kurum, ÇATES ve Eren Enerji Termik Santralı’ndan satın alacağı ısı enerjisini abone konutlara satacaktır. BIS ile konutlara sağlanan enerji, abonelerin yıl boyunca ısıtma ve sıcak kullanım suyu ihtiyaçlarının karşılanmasında kullanılacaktır. BIS işletmesini, Zonguldak Valiliği’ne bağlı bir

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi
Sayfa/Toplam Sayfa: 22/89 Güncelleştirme Sayısı: 00

kuruluş yürütebileceği gibi ilgili Belediyeler ya da özel teşebbüs firması da üstlenebilir. Şekil 4.4’de verilen BIS’a bağlı konut sayısındaki değişime göre, satılacak ısının yıllara göre dağılımı Şekil 4.6’da verilmektedir. İlk altı yıl içinde BIS yatırımlarının tamamlanacağı ve yıllık ısı satışının 230.000 MWth civarında olacağı öngörülmüştür.

5.1 Isı Temin Programı

BIS işletmeci kurum, kullanıcılara dağıtacağı ısı enerjisini ÇATES ve Eren Enerji Termik Santralından satın alacaktır. Alınacak ısının fiyatı, santral tarafından yapılacak ihale sonucunda belirlenecektir. Isı alış fiyatı, bu fiyatın yıllara göre artış formülasyonu, süresi, faturalandırmanın ve ödemelerin nasıl yapılacağı v.b. yükümlülük ve işleyiş kuralları ihaleyi kazanan kurum ve santral arasında imzalanacak ısı satış sözleşmesi ile tanımlanacaktır.

Isı satış sözleşmesinde olması gereken yükümlülüklerden bazıları aşağıda sıralanmıştır.

•   ÇATES ve Eren Enerji Termik Santralı tarafından sağlanabilecek maksimum ısıl güç kapasitesi belirtilecektir.
•   Sözleşme başlangıcındaki ısıl kapasite ile asgari satın alınacak ısı miktarı belirtilecek ve ileriki yıllarda ısıl kapasitenin artırılması ve asgari talep edilecek ısı miktarının nasıl değişeceği ile ilgili süreç ve yaptırımlar tanımlanacaktır.
•   Zonguldak BIS işletmeci kurum ve termik santralın ısı satışı ile ilgili sorumluluk sınırları belirtilerek sistemin bakımı, onarımı, yatırımı ve işletilmesi ile ilgili yükümlülüklerin çerçevesi çizilecektir.
•   Sözleşmede sistemin devreye alınması ile ilgili süreç tanımlanacaktır.
•   Santralın ısı satış fiyatı, yıllık fiyat artış formülasyonu, sayaç ölçümleri ve faturalandırılma

  yöntemi belirtilecektir.

•   BIS şebekesindeki sızıntıları takviye amacıyla santrallardan BIS şebekesine beslenecek

  demineralize suyun fiyatı, yıllık fiyat artış formülasyonu, sayaç ölçümleri ve faturalandırılma

  yöntemi belirtilecektir.

•   ÇATES ve Eren Enerji Termik Santralı’nın Zonguldak BIS’a sağlayacağı ısının sıcaklık

  toleransları belirtilerek, maksimum ısı kesinti süresi ve bu konudaki hükümler tanımlanacaktır.

•   Sözleşmenin süresi tanımlanarak, santralın özelleşmesi durumunda sözleşme hükümlerinin

  aynen devam etmesi garanti altına alınacaktır.

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi
Sayfa/Toplam Sayfa: 24/89 Güncelleştirme Sayısı: 00

BIS altyapı inşaatının tamamlanması sonrasında sisteme olan ilginin ve abone sayısının artması için çeşitli reklam kampanyaları yürütülecektir. BIS, hazırlanacak afişler, el ilanları ve tanıtım toplantıları ile bölge halkına tanıtılacaktır. Bunlara ek olarak BIS iletim ve dağıtım hatlarının geçtiği güzergahlarda tanıtım elemanları ile BIS’ın yararları ve faydaları hakkında konut sakinlerine bilgi verilecektir.

BIS’a katılımı kolaylaştırmak amacıyla, konutların yapacakları yatırımlara kaynak sağlamaya yönelik düşük faizli kredi imkânları araştırılacaktır. Binaların BIS’a bağlanabilmesi için gerekli bina alt istasyonlarının BIS işletmecisi kurum tarafından uygun fiyatlarla topluca temini ve taksitli olarak konutlara satış imkanları araştırılacaktır.

Zonguldak İl Merkezi ve Merkeze bağlı Çatalağzı, Kozlu, Kilimli Beldeleri kapsamında belirlenecek kesimlere kurulması planlanan BIS’a, konut sakinlerinin öngörülen mali şartlarda katılıp katılamayacakları ve ısı tüketim alışkanlıkları, yıllık yakıt harcamaları gibi bilgileri gerçekçi bir yaklaşımla öngörebilmek amacıyla, söz konusu yerleşim birimlerinde bir anket çalışması gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda, Zonguldak BIS yapılabilirlik analizlerini yürüten TÜBİTAK MAM proje ekibi tarafından bir anket formu hazırlanmıştır. Anket, ilgili belediye yetkilileri tarafından bu bölgelerde BIS kapsamında öncelikli olarak öngörülen yaklaşık 940 konut sakinine yüz yüze uygulanmıştır. Anket öncesi TÜBİTAK MAM yetkililerince, anketi uygulayacak belediye çalışanlarına BIS ve anket soruları hakkında detaylı eğitim verilmiştir. Elde edilen anket sonuçları, TÜBİTAK MAM proje ekibi tarafından bilgisayar ortamında detaylı olarak analiz edilmiştir. Böylece BIS tasarımı, elde edilen sonuçlara göre daha gerçekçi bir biçimde revize edilmiştir. Uygulanan anket formu ve anket sonuçlarından bazı kısımlar raporun sonundaki EK 1, EK 2 ve EK 3 bölümünde yer almaktadır.

5.3 BIS Isı Satış Yöntemi

BIS işletmeci kurum, talep edilen ısı enerjisini termik santrallardan temin ederek abone konutlara tedarik edecektir. BIS uygulamalarında kullanıcılar, şebekeye “bina alt istasyonu” adı verilen bir tesisat düzeneği ile entegre olmaktadırlar. Bina alt istasyonu, biri gidiş ve diğeri dönüş olmak üzere iki branşman hattı ile BIS şebekesine bağlanır. Böylece BIS şebeke suyu ile taşınan ısı enerjisi, bina alt istasyonu bünyesindeki ısı değiştirici vasıtasıyla ısısını bina ısıtma tesisatına aktarır (Şekil 5.2). BIS şebeke suyu, bina ısıtma tesisatı ya da sıcak su tesisatına karışmaz. Binaların ısı tüketimlerinin tespiti için her bina girişinde ısı sayacı (kalorimetre) bulunacaktır. Böylece BIS işletmecisi, her bir binanın ısı tüketimini uygun periyotlarla ölçerek faturalandırma işlemini gerçekleştirecektir. Isı Paylaşım Yönetmeliği’ne uygun olarak daire girişlerine konulacak ısı sayaçları ile her dairenin ısı tüketimi ayrıca ölçülecektir. Bu sayede bina ısı faturası bedelinin dairelerin kullanımına göre paylaştırılması mümkün olacak ve kullanıcılar doğalgaz dağıtım sistemlerinde olduğu gibi tükettikleri kadar ısı bedeli ödeyeceklerdir (Şekil 5.4).

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi Sayfa/Toplam Sayfa: 25/89

Güncelleştirme Sayısı: 00

Şekil 5.3 Bina Alt Sistemlerinin BIS’da Kullanımı

Şekil 5.4 BIS Isı Satış Yöntemi

Konutlara satılacak ısının satış bedeli, kömür ve doğalgaz ısıtma sistemlerinden daha ekonomik olacak şekilde gerçekleşen yatırım ve işletme maliyetleri göz önüne alınarak belirlenecektir. Konutlara ısı satış fiyatlarının değişimi ise sabit bir formüle bağlanabileceği gibi doğalgaz veya kömür fiyat artışları ile (aralarındaki fark sabit kalacak şekilde) dengeli olarak da artabilir. Bu raporda BIS ısı satış fiyatının artışı;

1. Isı üretim ve BIS işletme masraflarını doğrudan etkileyen elektrik fiyatının artış oranı,
2. Yatırım ve personel giderlerini etkileyen enflasyon oranı,
3. Ülkemizde yaygın bir şekilde ısıtma amaçlı kullanılan doğalgaz fiyatındaki artış oranı

olmak üzere üç ayrı parametreden oluşan bir formül (0,4A + 0,4B + 0,2C) ile hesaplanmıştır.

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi
Sayfa/Toplam Sayfa: 26/89 Güncelleştirme Sayısı: 00

6. PROJE YERİ/UYGULAMA ALANI

Bölge ısıtma sistemi uygulamasının gerçekleştirileceği Zonguldak İl Merkezi, Çatalağzı, Kilimli, Kozlu Beldeleri ile ısının temin edileceği ÇATES ve Eren Enerji Termik Santrallarının coğrafi yerleşim durumları uydu görünümü olarak Şekil 6.1’de yer almaktadır. Söz konusu yerleşim birimlerinin termik santralları arasındaki mesafeler ise Tablo 6.1’de yer almaktadır. Fizibilite çalışmalarında ana iletim ve dağıtım hattı olarak Şekil 6.1’de de görüldüğü üzere kıyı şeridi boyunca yer alan Çatalağzı – Kilimli – Zonguldak – Kozlu arasındaki ana yol güzergahı esas alınmıştır. Buna göre; BIS ana iletim hattı ÇATES ve Eren Enerji Termik Santralından çıkarak Çatalağzı- Tayfun Açil yolundan ilerlemesi ve ana yol güzergâhını takip ederek sırası ile Kilimli, Zonguldak İl Merkezi ve Kozlu beldelerine ulaşması öngörülmektedir.

Şekil 6.1 Termik Santrallar ve Yerleşim Birimlerinin Uydu Görünümü Tablo 6.1 Yerleşim Birimlerinin Termik Santrallara Uzaklıkları

Yerleşim Birimi

ÇATALAĞZI KİLİMLİ ZONGULDAK KOZLU

km km

3,5 2 7 5

13 11 19 17

Fizibilite çalışmalarında TÜBİTAK MAM Proje Ekibi ile Zonguldak İl Belediyesi ve Çatalağzı, Kozlu, Kilimli Belde Belediyeleri arasında bilgi alışverişi yapılarak, bu bölgelerde coğrafi açıdan elverişli (fazla engebeli olmayan) konut yoğun ve düzenli yapılaşmanın bulunduğu kesimler belirlenmiştir (Şekil 6.2, Şekil 6.3, Şekil 6.4 ve Şekil 6.5).

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi
Sayfa/Toplam Sayfa: 27/89 Güncelleştirme Sayısı: 00

Şekil 6.2 Çatalağzı, Uydudan Görünüşü ve Belirlenen Bölgeler

Şekil 6.3 Kilimli, Uydudan Görünüşü ve Belirlenen Bölgeler

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi
Sayfa/Toplam Sayfa: 28/89 Güncelleştirme Sayısı: 00

Şekil 6.4 Zonguldak Merkez, Uydudan Görünüşü ve Belirlenen Bölgeler

Şekil 6.5 Kozlu, Uydudan Görünüşü ve Belirlenen Bölgeler

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi
Sayfa/Toplam Sayfa: 29/89 Güncelleştirme Sayısı: 00

7. TEKNİK ANALİZ VE TASARIM

Bu bölümde, Zonguldak BIS temel tasarımı hakkında bilgi verilecek, ilçede hâlihazırda kullanılan ısıtma sistemleri ile BIS karşılaştırılarak avantaj ve dezavantajları aktarılacaktır.

TSAD projesi çerçevesinde yapılan kapasite analizlerinde, Çatalağzı Termik Santralının yaklaşık 40.000 konutu ısıtabilecek bir atık ısı potansiyeline sahip olduğu belirlenmiştir. Eren Enerji Termik Santralının da üretim kapasitesi göz önünde bulundurulduğunda, BIS kapsamında öngörülen 14.000 KE kapasitedeki konutun ısıtma ve sıcak kullanım suyu ısı ihtiyaçları fazlasıyla karşılanabilecek durumdadır.

Zonguldak’ta kurulacak olan BIS, temel olarak 3 kısımdan meydana gelecektir (Şekil 7.1). Bunlar;

•   Isının üretildiği santral,
•   Isıyı binalara ulaştıran, gidiş ve dönüş borularından oluşan BIS şebekesi,
•   Isının kullanıldığı konutlardır.

Şekil 7.1 BIS’ı Oluşturan Temel Yapılar

Şekil 7.1’de temel yapısı verilen sistemin çalışma prensibi ise şu şekildedir: BIS şebekesinin dönüş hattından gelen düşük sıcaklıktaki su, santral içindeki bir ısı değiştirici vasıtasıyla ısıtılır. Isıtılan su, BIS şebekesi ile yerleşim birimlerindeki binalara pompalanarak, bina alt istasyonu olarak adlandırılan tesisat düzeneğindeki ısı değiştiriciden geçer ve ısısını bina içi ısıtma tesisatına aktarır. Soğuyan BIS suyu, dönüş boruları vasıtasıyla tekrar santrala döner. Isı enerjisini santraldan yerleşim birimine taşıyan çift borulu hat “iletim hattı”, ısıyı konutlara dağıtan çift borulu şebeke ise “dağıtım hattı” olarak adlandırılmaktadır. İletim ve dağıtım sistemi, ısı kaybı düşük ön izolasyonlu borulardan meydana gelmektedir. BIS şebekesi pompa istasyonu vasıtasıyla boru şebekesindeki su, santraldaki ısı değiştirici ve bina alt istasyonlarının ısı değiştiricisi arasında sirkülasyon halindedir. Yaşam mahallerine ısının aktarılması ise bina içi ısı dağıtım (kolon) tesisatı ve konut içi radyatör tesisatı ile

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi
Sayfa/Toplam Sayfa: 30/89 Güncelleştirme Sayısı: 00

sağlanmaktadır. Bu sistemde; santral çevriminden ısının alındığı akışkan (su ya da buhar olabilir), BIS şebekesi iletim – dağıtım hattındaki sıcak su ve bina içi ısıtma tesisatında dolaşan sıcak su olmak üzere 3 ayrı, birbirine karışmadan ısı alış verişi yapan sirkülasyon hattı bulunmaktadır.

7.1 Bölge Isıtma Sistemi Şebekesinin Tasarımı

Bölge ısıtma şebekesinin temel tasarımı, Valilik ve ilgili Belediyeler ile koordineli olarak yürütülen bir çalışma sonucunda gerçekleştirilmiştir. İlk aşamada belediyelerin ilgili birimlerinin desteği ile Zonguldak İl Merkezi, Çatalağzı, Kilimli ve Kozlu Beldelerinde coğrafi bakımdan elverişli (engebeli olmayan), konut yoğun bölgelerin bulunduğu ve nispeten düzenli yapılaşmaya sahip kesimler belirlenmiştir. Belediyelerin mevcut nazım imar planı baz alınarak bu kesimlerdeki her cadde ve sokaktaki konut sayıları ve tahmini ısı yükleri bulunmuş, buna bağlı olarak da BIS iletim, dağıtım ve bağlantı hatları boyutlandırılmıştır. Boru şebekesinin termal ve hidrolik analizleri TERMIS yazılımı ile gerçekleştirilmiştir. Konsept tasarım sonuçları Tablo 7.1’de verilmiştir.

7.2 Zonguldak Bölge Isıtma Şebekesinin Genel Özellikleri

Zonguldak’ta kurulacak bölge ısıtma şebekesi tipi; dallanan şebeke olup, borularda bir arıza veya bakım olması durumunda ısı arzında kesinti olmaması için bazı noktalardan birbirine ring şeklinde bağlanacaktır (Hata! Başvuru kaynağı bulunamadı.).

Şekil 7.2. BIS Şebekesi Tipleri

Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi indirekt kapalı sistem olarak tasarlanmıştır. BIS şebekesinde dolaşan su, konut içi ısıtma tesisatına karışmaz ve ısısını bir ısı değiştiricisi ile konut içi ısıtma sisteminde dolaşan suya iletir(Hata! Başvuru kaynağı bulunamadı.).

Şekil 7.3. İndirekt Kapalı Bölge Isıtma Şebekesi

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi
Sayfa/Toplam Sayfa: 32/89 Güncelleştirme Sayısı: 00





7.3

Binaların ısı yükleri ve basınç ihtiyaçları farklı büyüklükte olsa dahi, bina alt istasyonları sayesinde ihtiyaç duyulan kadar enerji BIS şebekesinden alınarak; kullanıcıların ihtiyaçları rahatlıkla karşılanabilmektedir.
BIS ve bina tesisatları birbirlerinden ayrı oldukları için BIS’ın kontrolü kolaydır.

Bölge Isıtma Sistemi Boru Şebekesi

Santralda üretilen ısının tüketicilere iletim ve dağıtımını yapacak BIS boru şebekesi, gidiş ve dönüş olmak üzere iki paralel hattan oluşacak ve şebeke demineralize su ile doldurulacaktır. Isının tüketicilere ulaştırılması, sıcak suyun pompalanması ile gerçekleşecektir. Gidiş suyu sıcaklığı 90° ile 110°C arasında değişkenlik gösterirken; kullanıcılarda 50-60°C’e kadar soğuyarak santrala geri dönecektir (Şekil 7.4).

60°C 110 °C

Şekil 7.4. İki Borulu Sistem (Bir Gidiş, Bir Dönüş)

Bölge ısıtma sistemi boru şebekesinde kullanılan borular, yüksek yalıtım özelliğine sahip ön izolasyonlu borulardır. Ön izolasyonlu borular üç ana bileşenden oluşmaktadır. Bunlar; akışkanı taşıyan çelik boru, çelik boruyu dıştan saran ve ısı yalıtımı sağlayan poliüretan malzeme, en dış kısımda ise boruyu dıştan saran ve koruyan yüksek yoğunluklu polietilen malzemedir (Şekil 7.5). Bölge ısıtma sistemi şebekesi kurulumunda kullanılan boru ile boru bağlantı elemanları ve sistemde kullanılan diğer malzemeler Tablo 7.2’de listelenmektedir.

Tablo 7.2. Ön İzolasyonlu boru parçalarının özellikleri

Borular ve toleranslar, ISO 4200 Kaynaklı çelik boru
Akma dayanımı, 235 N/mm2 Kopma dayanımı, 350-480 N/mm2 Kontrol, EN 1024 – 3.1 B

Yüksek yoğunluklu polietilen, EN 253’e göre Ömür, 30 yıl (>50 ̊C)

No

1 Boru

2
3 Dış kılıf

Parça

Özellikler

Yalıtım

Poliüretan, EN 253’e göre Ömür, 30 yıl (140 ̊C) Yalıtım gazı, cyclopentane

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi Sayfa/Toplam Sayfa: 33/89

3 – Dış Kılıf (Yüksek Yoğunluklu Polietilen Plastik)

Güncelleştirme Sayısı: 00

Şekil 7.5. Ön İzolasyonlu Borular Tablo 7.3. Uygulama Şartları

Gidiş, dönüş suyu maksimum sıcaklık farkı

Maksimum sürekli çalışma sıcaklığı

Kısa süreli maksimum çalışma sıcaklığı

120 ̊C

140 ̊C

150 ̊C

Maksimum işletme basıncı

25 Bar

Maksimum dış mont sıcaklığı

50 ̊C

Ön izolasyonlu borulardan oluşan BIS şebekesi yapımında, sokaklar arasındaki geçişlerde dönüşler, redüksiyonlar ve branşmanlar kullanılacaktır. Şekil 7.6, Şekil 7.7 ve Şekil 7.8’de bu ekipmanların örnekleri görülmektedir.

Şekil 7.6. Ön İzolasyonlu Borularda Dönüşler

Şekil 7.7. Ön İzolasyonlu Borularda Branşmanlar (45 ̊ ve 90 ̊)

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi
Sayfa/Toplam Sayfa: 35/89 Güncelleştirme Sayısı: 00

Boru şebekesi tasarımı üç ana kısımdan oluşmaktadır. Bunlar, santraldan şehir girişine kadar ki boru şebekesi (İletim Hattı), şehir içinde cadde ve sokaklardaki boru şebekesi (Dağıtım Hattı) ve dağıtım hattından konutlara giden boru şebekesidir (Bağlantı Hattı).

Şekil 7.10. İletim Hattı ve Dağıtım Hattı

Zonguldak BIS’da ön izolasyonlu borular şehir içinde toprak altına gömülecektir (Şekil 7.10). Boruların döşenmesi işleminde, asfaltın kesilmesi, kaldırılması, toprağın kazılıp boruların yerleştirilmesi, montajı, kaynak testleri gibi işlemlerin yapılması gereklidir (Şekil 7.11). Ön izolasyonlu borular farklı çaplarda farklı boyutlara sahip olduğundan toprağa açılacak olan kanalın geometrisi ve boyutları da değişkenlik göstermektedir. Şekil 7.12’de iletim ve dağıtım hattı kanal kazı detayları verilmektedir.

Şekil 7.11. Kanallarının Kazılması, Boruların Döşenmesi ve Montajı, Kanalın Asfaltlanması

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi Sayfa/Toplam Sayfa: 36/89

Güncelleştirme Sayısı: 00

(a)

Şekil 7.12. İletim ve Dağıtım (a) ve Bağlantı (b) Hattı Kanal Kazı Detayı 7.4 Zonguldak BIS İletim – Dağıtım – Bağlantı Hatları Tasarımı

(b)

Zonguldak BIS şebekesinde yatırımın büyük bir bölümünü iletim, dağıtım ve bağlantı hatlarından meydana gelen boru şebekesi oluşturmaktadır. Fizibilite kapsamında kurulacak boru şebekesinin iletim ve dağıtım hatlarının öngörülen toplam 14.000 KE kapasitelik ihtiyacı karşılayacak ebatlarda olacağı öngörülmüştür. Zonguldak BIS’de toplam 14.000 KE kapasitedeki konutun aynı yıl içerisinde sisteme katılımı pratikte mümkün olamayacağı için BIS şebekesi kurulumu da yıllara sari olarak gerçekleştirilecektir. Bu amaçla kapsam dahilindeki yerleşim birimlerinin santrallara olan konumlarına uygun olarak BIS şebekesinin yıllara sari olarak gelişim planı öngörülmüştür (Tablo 7.5).

Tablo 7.5 Zonguldak BIS Şebekesi Gelişim Planı

Yıllar

Yerleşim Birimi

2014 Çatalağzı 570

570 2.230 5.390 8.550 11.710 14.000

2015. 2015  Kilimli
2016. 2016  Zonguldak-1
2017. 2017  Zonguldak-2
2018. 2018  Zonguldak-3
2019. 2019  Kozlu

1.660 3.160 3.160 3.160 2.290

BIS şebekesinin tasarımı yapılırken şehrin yükseklik haritası çıkarılarak arazideki kot farkları da dikkate alınmıştır (Şekil 7.13).

Eklenecek Kapasite (KE )

Toplam Kapasite (KE)

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi Sayfa/Toplam Sayfa: 37/89

Güncelleştirme Sayısı: 00

Şekil 7.13. Çatalağzı Yükseklik Haritası (m)

Şekil 7.14 Kilimli Yükseklik Haritası (m)

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi Sayfa/Toplam Sayfa: 38/89

Güncelleştirme Sayısı: 00

Şekil 7.15 Zonguldak Yükseklik Haritası (m)

Şekil 7.16 Kozlu Yükseklik Haritası (m)

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi Sayfa/Toplam Sayfa: 46/89

Güncelleştirme Sayısı: 00

Şekil 7.17. Pompa İstasyonu

BIS şebekesi tasarımı, en uzak kullanıcının gidiş-dönüş bağlantı hatları arasındaki basınç farkı en az 100 kPa olacak şekilde yapılarak, en son kullanıcıya kadar ısının iletilmesi garanti altına alınmıştır. Kullanıcıların sorunsuz olarak BIS’dan yararlanabilmeleri için bina alt istasyonundaki basınç kaybının azami 100 kPa olarak tasarlanması gereklidir. Şebeke boyunca oluşan basınç farkının değişimi şematik olarak Şekil 7.18’da verilmektedir.

Şekil 7.18. Şebeke İçindeki Basınç Değişimi

Zonguldak Bölge Isıtma şebekesinde basınç sınıfı; iletim, dağıtım ve bağlantı hatları için 25 bar’dır. Şebeke içinde suyun buharlaşmasını engellemek için minimum basınç, sıcak gidiş suyunun buharlaşma basıncından fazla olmalıdır. Ayrıca, boru şebekesinin tamamen su ile dolması ve şebekenin hiçbir yerinde suyun buharlaşmaması için şebekedeki statik basıncın belli bir seviyede tutulması gerekir. Statik basınç, su sirkülasyonun durması halinde en yüksek kottaki borularda buharlaşma olmayacak şekilde seçilmiştir.BIS şebekesinde Çatalağzı, Kilimli, Zonguldak ve Kozluyu kapsayan bölgeler için, şebekenin en alçak noktası ile en yüksek noktası arasında yaklaşık 170 m’lik kot farkı vardır. Basıncın en düşük olduğu ve suyun buharlaşma riskinin en fazla olduğu yerler pompa girişleri ve şebekenin en yüksek yerindeki bina alt istasyonlarının girişleridir. Bu noktalardaki basınçlar,

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi
Sayfa/Toplam Sayfa: 47/89 Güncelleştirme Sayısı: 00

su buharlaşması dikkate alınarak en az 100 kPa olacak şekilde hesaplanmıştır. Şebeke boyunca basınç regülâsyonunun frekans konvertörlü pompalarla sağlanacağı öngörülmüştür.

70 60 50 40 30 20 10

Pompanın dönme hızı azaldı

1

2

0
0 10 20 30 40 50 60 70

Debi – Q – m3/h

Şekil 7.19. Frekans Kontrolü ile Pompaların Kontrolü

Yapılan hesaplamalar sonucunda Zonguldak BIS’da 14.000 KE kapasitedeki şebeke için biri santralda olmak üzere toplam 4 adet pompa istasyonunu öngörülmüştür. Bu pompa istasyonlarının kurulumunun da BIS şebekesi kurulumuna paralel olarak yıllara sari bir biçimde gerçekleştirilmesi planlanmaktadır. Buna göre 2014 yılında Çatalağzı’nda santral içerisinde 1. Pompa istasyonunun, 2015 yılında Kilimli’de 2. Pompa istasyonunun, 2016 yılında Zonguldak Merkez’de 3. Pompa istasyonunun ve nihai olarak 2019 yılında Kozlu’da 4. Pompa istasyonunun kurulumu planlanmaktadır. Yerleşim merkezlerindeki pompa istasyonlarının konumları ve BIS şebeke dağılımları sırası ile Şekil 7.20, Şekil 7.21, Şekil 7.22 ve Şekil 7.23’de gösterilmektedir.

Santral ve Pompa istasyonu 1

Şekil 7.20. Zonguldak BIS – Çatalağzı Pompa İstasyonunun Yerleşimi

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi
Sayfa/Toplam Sayfa: 48/89 Güncelleştirme Sayısı: 00

Şekil 7.21. Zonguldak BIS – Kilimli Pompa İstasyonunun Yerleşimi

Şekil 7.22. Zonguldak BIS – Zonguldak Pompa İstasyonunun Yerleşimi

Pompa istasyonu 2

Pompa istasyonu 3

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi
Sayfa/Toplam Sayfa: 49/89 Güncelleştirme Sayısı: 00

Şekil 7.23. Zonguldak BIS – Kozlu Pompa İstasyonunun Yerleşimi

14.000 KE kapasite için, her bir yerleşim biriminde maksimum ısı yüklerinde en uzun ve kritik hat boyunca borular içindeki basınç dağılımı aşağıdaki grafiklerde verilmiştir (Şekil 7.24, Şekil 7.25, Şekil 7.26 ve Şekil 7.27).

Şekil 7.24. Çatalağzı Tam Yükte Kritik Hat Boyunca Basınç Dağılımı

Pompa istasyonu 4

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi
Sayfa/Toplam Sayfa: 50/89 Güncelleştirme Sayısı: 00

Şekil 7.25 Kilimli Tam Yükte Kritik Hat Boyunca Basınç Dağılımı

Şekil 7.26 Zonguldak Tam Yükte Kritik Hat Boyunca Basınç Dağılımı

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi
Sayfa/Toplam Sayfa: 51/89 Güncelleştirme Sayısı: 00

Şekil 7.27 Kozlu Tam Yükte Kritik Hat Boyunca Basınç Dağılımı

Zonguldak BIS 14.000 KE kapasitedeki ısıyı santrallardan alarak konutlara ulaştırmak için her bir yerleşim birimine kurulacak pompa istasyonunda kullanılabilecek pompalar ve bu pompaların teknik özelikleri sırası ile Tablo 7.26, Tablo 7.27, Tablo 7.28 ve Tablo 7.29’da verilmektedir. Şebekede dolaşan su debisinin yıl içerisindeki dağılımı, konutların ısı ihtiyaçlarının değişimi dikkate alınarak hesaplanmıştır.

Tablo 7.26. Zonguldak BIS Pompa İstasyonu – 1 Özellikleri

Pompa İstasyonu 1 – Çatalağzı (Yatırım Yılı 2014)

NO

1 250 2
3 500 4

5 500 6

66 64 66 128 66 128

Debi (m3/h)

Basınç (mSS)

Motor (kW)

250

66

64

500

66

128

Tablo 7.27. Zonguldak BIS Pompa İstasyonu – 2 Özellikleri

NO

1 250 50 49 2
3 500 50 97 4

5 500 50 97 6

Pompa İstasyonu 2 – Kilimli (Yatırım Yılı 2015)

Debi (m3/h)

Basınç (mSS)

Motor (kW)

250

50

49

500

50

97

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi Sayfa/Toplam Sayfa: 52/89

Tablo 7.28. Zonguldak BIS Pompa İstasyonu – 3 Özellikleri

Güncelleştirme Sayısı: 00

Pompa İstasyonu 3 – Zonguldak (Yatırım Yılı 2016)

NO

1 450 2
3 450 4

5 450 6

120 210 120 210 120 210

Debi (m3/h)

Basınç (mSS)

Motor (kW)

450

120

210

450

120

210

Tablo 7.29. Zonguldak BIS Pompa İstasyonu – 4 Özellikleri

NO

Pompa İstasyonu 4 – Kozlu (Yatırım Yılı 2019)

Debi (m3/h)

Basınç (mSS)

100 75 29 100 75 29

1
2
3
4
5 50 75 15 6

Motor (kW)

100

75

29

100

75

29

Pompalar şebekenin gidiş hattına bağlanacaktır. Isı ihtiyacının az olduğu durumlarda herbir pompa istasyonunda öncelikle 1 nolu pompa devrede olacaktır. Yerleşim birimlerinin ısı ihtiyacının artması ile beraber öncelikle pompaların devir sayıları arttırılacak; yetmediği durumlarda ise diğer pompalar (2, 3, 4 ve 5 no’lu pompalar) devreye girerek paralel olarak çalışacaklardır. İstasyonlardaki 6 no’lu pompalar sistemde bakım, arıza gibi durumlar için yedek olarak tutulacaktır.

Isıl güç ihtiyacının artması durumunda BIS dönüş hattındaki sıcaklık düşecektir. Bundan dolayı pompaların devir sayıları arttırılarak şehre gönderilen sıcak su debisi arttırılacaktır. Bu işlem otomatik olarak kontrol edilecektir. Isıl yükün azalması durumunda ise, BIS dönüş hattındaki sıcaklık yükselecek ve dolayısıyla pompaların hızı ve debi azaltılacaktır. Ayrıca, şehrin en uzak noktasındaki minimum basınç farkının sağlanabilmesi için bu noktadan pompalara gelecek sinyale göre pompaların basınçları ayarlanacaktır. Tipik bir pompa istasyonunda bulunan elemanlar Tablo 7.30’de sıralanmıştır.

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi Sayfa/Toplam Sayfa: 53/89

Tablo 7.30. Pompa İstasyonu Ekipmanları

Santrifüj Pompalar

Elektrik Motorları

Dozajlama Ünitesi

Genleşme Tankı

Borular (Kolektörler, Dirsekler vs)

Vanalar, Çek Valfler, Pislik Tutucular vs

Frekans Konvertörleri

BIS Şebekesi Kontrol Sistemi (Operatör konsolu ve SCADA)

Enstrümanlar (Basınç, Sıcaklık, Debi Sensörleri)

Panolar

İstasyon Binası

Güncelleştirme Sayısı: 00

Not: Fizibilite hesaplarında pompaların eskimesi düşünülerek 15 yıl sonra pompa yatırımlarının yenileneceği kabul edilmiştir.

7.6 Zonguldak BIS Şebeke Suyu Özellikleri

Bölge ısıtma sisteminin uzun yıllar sağlıklı olarak çalışabilmesi, boru ve diğer ekipmanlarda korozyonun engellenmesi için sirkülasyon suyunun belli özelliklere sahip olması gerekir. Şebeke içinde bazı kaçaklar da söz konusu olabileceğinden bu kaçakların telafi edilmesi için eklenen suyun da aynı özellikte olması gerekmektedir. Bölge ısıtma sisteminde dolaşacak sudan beklenen özellikler Tablo 7.31’de verilmektedir.

Tablo 7.31. BIS’da Kullanılması Gereken Su Özellikleri

Dolaşım Suyu

Görünüm

Koku

Partiküller

pH değeri

İletkenlik μS/cm

O2/CO2 içeriği

Yağ içeriği

Cl- içeriği

SO-4 içeriği

Toplam Fe içeriği

Toplam Cu içeriği

Temiz

Yok

<1 mg/l

9.8 +/- 0.2

<25

<0.02 mg/l

<1 mg/l

<3.0 mg/l

<1mg/l

<0.05 mg/l

<0.01 mg/l

Demineralize Su

Bakteriyel içerik

Resmi standardı yok

7.7 Bina Alt İstasyonları

Bölge ısıtma sisteminde binalara ulaşan ısı “bina alt istasyonu” adı verilen bir tesisat düzeneği ile bina içi ısıtma ve sıcak kullanım suyu tesisatına aktarılır. Şekil 7.28’de örnek bir bina alt istasyonu gösterilmektedir.

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi
Sayfa/Toplam Sayfa: 55/89 Güncelleştirme Sayısı: 00

Tablo 7.32 Bina Alt İstasyonu ve Konut İçi Isıtma Sistemleri Ekipman Listeleri

Bina Alt İstasyonu Ekipman Listesi

Bina Merkezi Kolon Tesisat Ekipman Listesi

Konut İçi Sistem Ekipman Listesi

Isı Değiştirici

Isı Sayacı
Termostatik Akış Kontrol Vanası Pislik Tutucu
Termometre
Emniyet Vanası- Diyaframlı

Polietilen Prefabrik Boru İzolesi Pislik Tutucu
Fittings Malzemesi
Kapalı Genleşme Tankı

Anlık Su Isıtıcısı (Paket Sistem) Pislik Tutucu
Isı Sayacı (Kalorimetre)
Pislik Tutucu

Radyatör

Diferansiyel Basınç Kontrol Vanası

Siyah Dişli Manşonlu Tesisat Borusu

Küresel Vana

Küresel Vana

Küresel Vana

Geri Tepme Ventili

Isı Sayacı Ekipmanları

Manometre

Sirkülasyon Pompası

Küresel Vana

Doldurma/Boşaltma Vanası

Radyatör Tesisatı Ekipmanları

Şekil 7.28’de şematik gösterimi verilen alt istasyon ve tesisat bağlantılarının çalışma prensibi şu şekildedir; bölge ısıtma sistemi dağıtım şebekesinden binaya gelen “BIS Gidiş Hattı”, bina girişinde “Bina Alt İstasyonu”na bağlanarak bina ısıtma tesisatına ısısını aktarır ve “BIS Dönüş Hattı” ile binayı terk eder. “Bina İçi Merkezi Kolon Tesisatı” ile ısı, binadaki dairelere ulaştırılır. Her bir daire girişindeki “Isı Sayacı” ile bina ısı tüketim gideri dairelere bölüştürülür. Ayrıca daire sahipleri ihtiyaçlarına göre, daire girişinde “Radyatör Tesisatına” bağlatacakları “Anlık Su Isıtıcısı” ile sistemden sıcak kullanım suyunu da temin edebilir.

Bu raporda; konut sahiplerinin yapacakları yatırımlar; konut bina altı bağlantı sistemleri yatırımı (bina alt istasyonu) ve konut içi tesisat yatırımı (merkezi kolon tesisatı, ısı sayacı, anlık sıcak su ısıtıcısı, radyatör tesisatı) olmak üzere iki ana başlık altında toplanmıştır. Bina altı bağlantı sistemleri ve merkezi kolon tesisatı, binada ortak kullanılan sistemler olması nedeniyle, ekipmanlarının boyut ve kapasiteleri kullanıldıkları binadaki daire sayısına göre değişmektedir. Bu nedenle, bina altı bağlantı sistemleri ve merkezi kolon tesisatı yatırım maliyetleri; binadaki kullanıcı yani daire sayısına göre değişir. Bu iki yatırım kalemi maliyetini net bir biçimde ortaya koyabilmek için, binalar daire sayılarına göre tasnif edilmiştir. Tablo 7.32’de belirtilen ekipmanların metraj ve boyutları, kullanılacakları binadaki daire sayısına göre ayrı ayrı belirlenmiştir. Ayrıca, yapılan piyasa araştırmaları ile kullanılacak her bir ekipmanın birim fiyatı tespit edilerek; daire sayısı farklı her bir bina tipi için bu yatırım kalemleri hesaplanmıştır. Konut içinde kullanılacak radyatör tesisatı ve diğer ekipmanların maliyetleri bütün daireler için eşit olarak alınmıştır (Tablo 7.33).

Binalarda bulunan konut sayılarına göre BIS’a bağlantının sağlanabilmesi için gerekli konut başına yatırımlar Tablo 7.34’de verilmektedir. Tabloda bulunan bina alt sistem ve ısı sayacı yatırımları her konutun mecburi yapması gereken yatırımlardır. Merkezi kolon tesisatı ve radyatör tesisatı yatırımları ise bu sistemlerin bulunmadığı bina ve konutlarda yapılacaktır. Anlık su ısıtıcısı yatırımı ise konut sahibinin seçimine göre yapılacak bir yatırımdır.

Sıcak Su Sistemi Ekipmanları

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi
Sayfa/Toplam Sayfa: 57/89 Güncelleştirme Sayısı: 00

kazanlarla merkezi olarak gerçekleştirilebildiği gibi kombi vb. sistemler ile bireysel olarak da gerçekleştirilebilmektedir. Günümüzde bir konut sahibi doğalgaz abonesi olmaya karar verdiğinde yapacağı işlemler ve harcamalar ise şu şekilde sıralanabilir:

•   Gaz dağıtım firmasına abonelik müracaatında bulunulur. Abone bağlantı bedeli ödenir.
•   Konut içi radyatör sistemi ve kombi cihazı kurulumu yapılır.
•   Yetkili bir tesisatçı firmaya doğalgaz iç tesisat projesi hazırlatılarak, doğalgaz tesisatı yaptırılır.

  Bunun için tesisatçı firmaya proje ve tesisat kurulum bedeli ödenir.

•   Tesisat projesinin dağıtım firması tarafından onaylanmasının ardından, kullanıcı ile dağıtım

  firması arasında doğalgaz kullanım sözleşmesi yapılır. Sözleşme yapılırken bir güvence bedeli ödenir.

  Tablo 7.35. Doğalgaz Kullanıcısının Yapacağı Harcamalar (Daire Başına)

Kombi Cihazı
Abone Bağlantı Bedeli (Gaz Sayacı Dahil) GENEL TOPLAM

1.200 330 3.840

Tablo 7.36 BIS Kullanıcısının Yapacağı Harcamalar (Daire Başına)

Bina Alt İstasyonu*

Daire Girişi Isı Sayacı

GENEL TOPLAM

1.100

340

3.650

* Bina alt sistemleri ısı değiştirici, kontrol vanaları ve bina ana sayacından oluşmaktadır
**Borular, pompa, genleşme tankı, ısı paylaşım sayacı ekipmanlarını içermektedir.

Not: Bina Alt Sistem ve Bina Merkezi Kolon Tesisatı yatırımları binadaki daire sayısına bağlı olarak değişmektedir. Bu nedenle tabloda ortalama harcamalar verilmiştir.

Tablo 7.35’de doğalgaz kombili ısıtma sistemi ile ısıtma yapacak kullanıcının yapması gereken standart harcamalar ve Tablo 7.36’da de Zonguldak’ta bir BIS kullanıcısının konut başına yapması öngörülen ortalama harcamalar gösterilmektedir.

BIS uygulamasında kullanıcı, konutuna diğer ısınma sistemlerindeki gibi radyatör tesisatı kuracak, BIS işletmeci kuruluşa müracaat ederek, işletmeci kuruluşun belirleyeceği teknik esaslara uygun olarak hazırlattığı projeyi onaylatarak abone olacaktır. Ancak kullanıcı BIS şebekesi yapım süreci devam ederken abone olursa herhangi ilave bir abone bağlantı bedeli ve güvence bedeli ödemeyeceği

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi
Sayfa/Toplam Sayfa: 58/89 Güncelleştirme Sayısı: 00

öngörülmüştür. Kullanıcının binasına kombi cihazı ya da doğalgaz kazanı yerine onaylanan projeye uygun olarak bina alt istasyonunu satın alması yeterli olacaktır.

Bu iki sistem karşılaştırılırsa;

•   BIS ve doğalgazlı sistemlerde ısıtma ve sıcak kullanım suyu konforu birbirine benzer niteliktedir.
•   Doğalgazlı ısıtmada da BIS’da da her bir kullanıcının ısı tüketimi kalorimetre (ısı sayacı) ile ölçülerek, kullanıcıların sadece tükettiği ısının bedelini ödemesi sağlanabilmektedir.
•   Doğalgaz ithal bir yakıt olması nedeniyle fiyat artışı bazı dönemlerde enflasyon oranının üzerinde gerçekleşebilmektedir. BIS ısı satış fiyat artışı ise, “11.1 Isı Satış Fiyatının Belirlenmesi” bölümünde aktarılan formül ile hesaplanacak ve yıllık enflasyon oranına paralel olarak artacaktır.
•   BIS ile doğalgazlı ısıtma sistemlerinin ilk yatırım maliyeti kullanıcı açısından karşılaştırıldığında birbirlerine yakın olduğu görülmektedir.
•   BIS boru şebekesinde sadece su dolaştığı için, BIS, doğalgazlı ısıtma sistemlerindeki gibi gaz kaçağına bağlı yangın, zehirlenme v.b. riskleri taşımamaktadır.
•   BIS enerji kaynağının tamamıyla yerli olması nedeniyle, bazı dönemlerde doğalgaz için gündeme gelen tedarikte kesinti riski söz konusu değildir. Ayrıca yerli kaynaklarımızın kullanımıyla bu alanda yurtdışına bağımlılığın azaltılmasına katkı sağlanacaktır.

  Zonguldakta’ki konutlarda mevcut durumda, büyük oranda kömürlü ısıtma sistemleri kullanılmaktadır. Bunlar; bireysel ısınmada sobalı sistemler veya kat kaloriferi olduğu gibi; merkezi ısınmada kazanlı sistemlerdir. BIS ile kömürlü ısıtma sistemlerini karşılaştıracak olursak;

  •   Sobalı sistemde konutlarda evin sadece belli kısımlarında ısıtma yapılabilmektedir. Ancak BIS’da konutun her yerinde kesintisiz ve konforlu bir ısınma gerçekleştirilebilecektir. Sobalı sistemlerdeki gibi kül atımı, baca temizliği v.b. zorluklar yaşanmayacaktır.
  •   BIS’da, sobalı sistemlere ve merkezi kazan ısıtmalı sistemlere (eğer boyler yok ise) göre ilaveten kesintisiz sıcak kullanım suyu elde etmek mümkün olacaktır.
  •   BIS’da, sobalı evlerde karşılaşılan zehirlenme vakaları ve kazan patlamaları gibi tehlikeler ortadan kalkacaktır.
  •   Isınma amaçlı soba kullanan bir ev, merkezi kalorifer sistemine geçmek için kazan dairesi, kömür deposu ve yeni bir baca sistemine ihtiyaç duymaktadır BIS’da kullanılan bina alt istasyonu, merkezi kazanlara göre daha küçük yer kapladığından genellikle binalarda yer sorunu olmamaktadır. Ayrıca BIS’da bacaya gereksinim olmaması da kömüre göre bir diğer avantajdır.

    Çevresel şartlar açısından bakıldığında ise, ÇATES ve Eren Enerji Termik Santrallarının atık ısısının değerlendirildiği bir bölge ısıtma sisteminin kurulmasıyla, binalarda ısınma amaçlı yakıt yakılması

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi
Sayfa/Toplam Sayfa: 59/89 Güncelleştirme Sayısı: 00

hemen hemen ortadan kalkacak ve açığa çıkan sera gazı (CO2) miktarında da önemli oranlarda düşüşsağlanacaktır.

BIS’ın sera gazı emisyonlarını azaltması yanında, hava kalitesi üzerinde de olumlu etkileri olacaktır. Konutlarda kömür yakılması sonucu yayılan PM10 (aerodinamik çapı 10 μm. nin altındaki partiküller) ve SO2 emisyonları ilçede kış aylarında hava kalitesinin düşmesinde etkili olmaktadır. Konutlarda kullanılan soba, kat kaloriferi, vb. sistemlerdeki verimsiz yanma; kullanılan kömür miktarını ve bununla orantılı olarak emisyon salınımını arttırmaktadır. Buna ilave olarak, konutlardaki bacalarda filtreleme sistemlerinin olmayışı da hava kirliliğinde etken nedenlerden biridir. Ayrıca konut bacalarının santral bacalarına kıyasla yer seviyesine daha yakın olması, yanma sonucu ortaya çıkan kirleticilerin şehrin üzerine çökmesinde etkili olmaktadır. Bütün şehir ısıtmasının santraldan sağlanması durumunda, santralın baca yüksekliğinin fazla olması ve baca gazı içindeki toz emisyonlarının elektro filtre ile tutuluyor olması çevresel yönden ilçeye büyük fayda sağlayacaktır.

Santral atık ısılarının BIS’da kullanılması, sadece uygulamanın yapıldığı ilçeyi değil tüm bölgeyi olumlu etkileyecektir. Küresel ısınmayı tetikleyen CO2 gibi sera gazı emisyonlarının ve SO2 gibi kirletici emisyonların azalmasının geniş çaplı olumlu etkileri olacaktır. SO2 emisyonları sadece atmosfere salındığı noktada değil, hava akımlarıyla taşınarak diğer bölgelerde de asit yağmurlarına sebep olarak zarara yol açmaktadır. Ayrıca, zararlı emisyonlarda sağlanan azalma doğal yaşamı ve tarımı da olumlu etkileyecektir. Zararlı emisyonların bitkilere olumsuz etkileri azalacak, böylece hem ürün kalitesi ve miktarı artacaktır. Sürekli emisyonlara maruz kalarak yıpranan binalar ve araçların ömürleri uzayacaktır. Ayrıca ilçeye kömür nakliyesi ve bunun getirdiği olumsuz etkiler, küllerin oluşturduğu problemler de ortadan kalkacaktır. Emisyonlardaki olumlu değişime ek olarak santralda atık ısının değerlendirilmesi; bir başka deyişle çevrim gereği kaybedilen ısının azalması sonucunda santralda soğutma amacıyla kullanılacak su miktarında da tasarruf sağlanacaktır.

8. BIS YATIRIM GİRDİLERİ 8.1 Girdi İhtiyacı

Gerçekleştirilecek yatırım ile Zonguldak ili ve bu ile bağlı Çatalağzı, Kilimli ve Kozlu beldelerindeki yaklaşık 14.000 konutun ısınma ve sıcak kullanım suyu ısı ihtiyaçları kesintisiz biçimde karşılanabilecektir. Yatırım kapsamında alınacak ekipman ve gerçekleştirilecek çalışmalar Tablo 8.1’de sıralanmaktadır. Sistemin işletilmesi sırasında ortaya çıkacak işletme maliyet kalemleri ise Tablo 8.2’de verilmektedir.

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi Sayfa/Toplam Sayfa: 60/89

Tablo 8.1. BIS Sabit Yatırım Giderleri

Güncelleştirme Sayısı: 00

Tablo 8.2. BIS İşletme Giderleri

8.2 Proje Girdi Fiyatları ve Harcama Tahmini

BIS boru şebekesi için gerekli yatırımlar ve tahmini harcama miktarları Tablo 8.3’de aktarılmaktadır. Tabloda ilçede 14.000 KE kapasitede bir BIS şebekesinin kurulumu için gerekli yatırım tutarının bugünkü değeri verilmektedir. BIS iletim hattı, BIS’ın ilerleyen yıllardaki gelişimi ve kapasite artışı da göz önüne alınarak boyutlandırılmıştır. Yapılacak yatırımlarla ilgili detaylı açıklama “7. TEKNİK ANALİZ ve TASARIM” bölümünde verilmiştir. Tabloda aktarılan yatırımlara bina bağlantı hattı yatırımları da dâhildir.

Tablo 8.3. BIS Boru Şebekesi Yatırım Giderleri (KDV Hariç)

BIS

Zonguldak BIS şebekesinde su sirkülasyonunu sağlayacak toplam dört adet pompa istasyonu için gerekli yatırım kalemleri ve tahmini harcama miktarları Tablo 8.4’de verilmektedir. Pompaların 15 yıl sonra yenileneceği yapılabilirlik hesaplarında göz önünde bulundurulmuştur.

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi
Sayfa/Toplam Sayfa: 61/89 Güncelleştirme Sayısı: 00

Tablo 8.4. Pompa İstasyonu Tahmini Harcama Miktarı (KDV Hariç)

Komponent

Maliyetler (TL)

Santrifüj Pompalar

Elektrik Motorları

Frekans Konvertörleri Dozajlama Ünitesi

BIS Şebekesi Kontrol Sistemi (Operatör konsolu ve SCADA) Enstrümanlar (Basınç, Sıcaklık, Debi Sensörleri)
Panolar

Toplam
9. ORGANİZASYON YAPISI, YÖNETİM VE İNSAN KAYNAKLARI

297,000 200.000

200.000 365.000

425.000

1.777.000

Zonguldak BIS yatırımı, BIS işletmeci kuruluş tarafından yapılacaktır. Muhtemel organizasyon şeması Şekil 9.1’de verilmiştir.

Şekil 9.1. Muhtemel BIS Organizasyon Şeması 10. YATIRIM UYGULAMA YÖNETİMİ VE UYGULAMA PROGRAMI

Yatırımın uygulaması Zonguldak BIS İşletme firması tarafından gerçekleştirilecek ve kurulacak sistem yine aynı firma tarafından işletilecektir.

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi
Sayfa/Toplam Sayfa: 62/89 Güncelleştirme Sayısı: 00

11. İŞLETME DÖNEMİ GELİR VE GİDERLERİ 11.1 Isı Satış Fiyatının Belirlenmesi

BIS tarafından konutlara satılan ısı enerjisinin maliyeti hesaplanırken, ekonomik ömür boyunca satılacak ısıdan elde edilecek satış gelirlerinin bugünkü değeri ile yapılan yatırım ve işletme giderlerinin bugünkü değerleri göz önüne alınmıştır.

Pompalama enerji masrafı, BIS boru hatlarındaki suyun sirkülasyonunu sağlayan pompaların harcamış olduğu yıllık elektrik sarfiyatları olarak alınmıştır. Pompa elektrik sarfiyatları kullanıcılara aktarılacak ısı miktarı ile değiştiğinden, bu fizibilite çalışmasında, pompalama elektrik sarfiyatları ısı ihtiyacı ile birlikte saatlik bazda hesaplanmıştır. Şebekenin yıllık bakım ve onarım giderleri BIS için yapılan yatırımın %1’i olarak alınmıştır. Yıllık kaçak su telafi miktarı şebekenin uzunluğuna göre hesaplanmıştır. Hattın doldurulması ve kaçak su telafisi için gerekli demineralize su birim fiyatı 8,3 TL/ton olarak alınmıştır. Ayrıca bu fizibilite çalışmasında Zonguldak BIS işletme firmasında 1 yönetici, 4 operatör ve diğer yardımcı birimlerde (muhasebe, bakım ve onarım, hizmetli) çalışmak üzere 10 kişinin görev alacağı kabul edilerek personel maliyetleri hesaplanmıştır. Sıralanan işletme giderleri yıllık bazda ve 14.000 KE için hesaplanarak Tablo 11.4’da verilmiştir. Yapılabilirlik analizinde kullanılan ekonomik parametreler Tablo 11.1’de, döviz kurları Tablo 11.2’de, yakıt ve enerji fiyatları ise Tablo 11.3’de verilmiştir.

Tablo 11.1. Hesaplamalarda Kullanılan Ekonomik Parametreler ve Değerleri

Enflasyon Oranı
Net Banka Faizi
Borç Faizi
Ekonomik Ömür Doğalgaz Eskalasyonu

%8,2 %8,25 %6,00

30 yıl %10

Not: Doğalgaz ve elektrik fiyatlarındaki artış enflasyonun biraz üzerinde alınmıştır. Doğalgaz ve elektriğin eskalasyonundaki değişimler duyarlılık analizlerinde ayrıca incelenecektir.

Tablo 11.2. Hesaplamalarda Kullanılan Döviz Kurları

Dolar 1,78 TL/$ Euro 2,38 TL/€

Not: 28.03.2011 tarihli Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası döviz kurlarından alınmıştır.

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi
Sayfa/Toplam Sayfa: 63/89 Güncelleştirme Sayısı: 00

Tablo 11.3. Hesaplamalarda Kullanılan Yakıt ve Enerji Fiyatları (KDV Dahil)

Kombi(D.Gaz) ile Isınmanın Birim Fiyatı Klima (Elektrik) ile Isınma Birim Fiyatı Elektrik Birim Fiyatı (Konut)

0,0844 TL/kWth 0,1657 TL/kWth 0,3314 TL/kWeh

BIS pompalama giderleri elektrik fiyatı ile, yatırımların amortisman giderleri ise yıllık enflasyon oranı ile değişmektedir. Bu sebeple bu iki artış oranı BIS ısı satış fiyat artış oranı hesaplamasında kullanılmıştır. Ayrıca yakıt fiyatlarındaki değişimlerin BIS ısı satış fiyatına yansıtılması amacıyla doğalgazın yıllık fiyat artış oranı da dikkate alınmıştır. Bu raporda, hem santral hem de BIS ısı satış fiyatlarındaki artış oranının, daha öncede belirtildiği gibi enflasyon oranından %40, elektrik fiyat artış oranından %40 ve doğalgaz fiyat artış oranından da %20 oranında etkileneceği kabul edilmiştir. BIS’ın daha hızlı yaygınlaşması için sisteme bağlanacak konutların yıllık toplam ısı giderinin, halihazırda kullanılan sistemlerdeki ısı giderlerinden düşük olması gerekmektedir. Bu amaçla aşağıda verilen gösterge niteliğindeki hesaplarda, konutlara ilk yıl ısı satış birim fiyatı, ısınmada kömür ve sıcak kullanım suyu üretiminde elektrik kullanılmasına göre %31, doğalgaz kullanımına göre ise %18 daha ekonomik olacak şekilde 0,0691 TL/kWth alınmıştır. Bu durumda Belediyenin yapacağı yatırımın geri ödeme süresi 20 yıldır. Gerçek fiyat, ısı alış fiyatı, fiyat artış formülasyonu başta olmak üzere yatırımın tutarı ve amortisman süresi göz önüne alınarak BIS işletmeci firma tarafından belirlenecektir. Gösterge niteliğindeki hesaplarda santraldan ısı alış fiyatı ise KDV hariç 0,015 TL/kWth olarak alınmıştır. Değişik alternatiflere göre BIS satış fiyatının değişimi “14.3. Duyarlılık Analizi” bölümünde detaylı olarak verilmiştir.

11.2 İşletme Gelir ve Giderleri

Raporun bu bölümünde konutlara ısı satış fiyatının değişimine bağlı olarak, işletmenin gelir–giderleri ve yatırımın geri ödeme süreleri (GÖS) verilecektir. Yapılan çalışmalarda BIS’ın ekonomik ömrü 30 yıl olarak alınmıştır. 14.000 konutun ihtiyaç duyacağı ısı enerjisi ve BIS şebekesinde ısının sirkülasyonunu sağlayacak pompaların enerji sarfiyatları saatlik bazda hesaplanmıştır. Bu değerlerin toplamı ile bulunan yıllık işletme gelir-gider değerleri Tablo 11.4’de verilmektedir. Yıllık pompalama enerji sarfiyatları ve konutların ısı ihtiyaçlarının BIS gelişimine göre değişimi Şekil 11.1’de verilmiştir.

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi
Sayfa/Toplam Sayfa: 65/89 Güncelleştirme Sayısı: 00

Şekil 11.2. Değişik Isı Satış Fiyatlarına Göre BIS Yatırım GÖS’ün Değişimi

İşletme maliyetlerinin 30 yıl içerisindeki değişimi ve yapılan yatırım maliyetlerinin geri ödemeleri de göz önüne alınarak işletme gelir ve gider hesaplamaları yapılmıştır. Konutlara ısı satış fiyatlarının değişimine göre BIS yatırımının geri ödeme süreleri Şekil 11.2’de fiyat artış formülasyonuna göre aktarılmaktadır. Formülasyonda santral tarafından BIS işletmecisine satılan ısının birim fiyatındaki artış oranı, daha önce “11.1. Isı Satış Fiyatının Belirlenmesi” bölümünde aktarıldığı gibi enflasyon ve elektrik fiyatlarındaki artış oranları %40 nispetinde ve doğalgaz fiyatının artış oranı ise %20 nispetinde dâhil edilerek hesaplanmıştır. Aynı şekilde konutlarında birim ısınma fiyatı aynı oranda arttırılmıştır.

Şekil 11.3. Konut Yıllık Isınma Giderine Göre GÖS’ün Değişimi

Not: Sobalı evler ve merkezi sistem ile ısınma yıllık giderleri mevcuttaki Zonguldak halkının ısınma ve SKS için harcadığı paradır. Doğalgaz ile ısınma bedeli ise yıllık ısı ihtiyacından hesaplanmıştır.

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi
Sayfa/Toplam Sayfa: 66/89 Güncelleştirme Sayısı: 00

BIS ısı satış fiyatının mevcut sistem ve doğalgaz ile ısıtma giderlerinden düşük olduğu her noktada BIS avantajlı olacaktır. Mevcut sistem (kömür ile ısınma) ve doğalgaz ile ısınmanın birim enerji maliyetleri grafik üzerinde gösterilmektedir.

Yıllık satılan ısı miktarının artması ile BIS yatırımının uygulanabilirliği de artmaktadır. Bölgede yaşayan insanların BIS’a ilgisi arttıkça satılacak ısı miktarı da artacaktır. Bu sebeple diğer ısıtma sistemleri ile karşılaştırıldığında, konutlara ısı satış fiyatı daha cazip olmalıdır. Şekil 11.4’de BIS ısı satış fiyatının 0,069 TL/kWth olması durumunda, bir konutun yıllık ısınma ve SKS gideri, BIS, mevcut sistem (ısınmanın kömür, SKS’nin ise elektrikli ısıtıcı ile sağlanması) ve doğalgaz ile oransal olarak karşılaştırılmıştır.

Şekil 11.4. Isınma ve SKS Giderlerinin Farklı Alternatiflere Göre Karşılaştırılması

12. TOPLAM YATIRIM TUTARI ve YILLARA GÖRE DAĞILIMI

BIS’a bağlanacak konutların yıllara bağlı değişimi “4.3 Gelecekteki Talebin Tahmin” bölümünde verilmişti. Bunlar dikkate alınarak yapılması gereken yatırımların yıllara göre değişimi bugünkü değerler üzerinden Tablo 12.1’de verilmektedir.

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi Sayfa/Toplam Sayfa: 67/89

Tablo 12.1. BIS Yatırımının Yıllara Göre Dağılımı (KDV Hariç)

Güncelleştirme Sayısı: 00

13.250.618

7.160.767

9.604.096 66.944.332

2015 0

2017 0

2019 0 Toplam 294.068

13. PROJENİN FİNANSMANI

12.111.944

7.015.478

8.914.411 62.042.173

466.907 0

488.203 2.066.719

671.767

145.289

201.482 2.541.372

2016

0

14.573.543

2018

0

7.590.664

Zonguldak Valiliği projenin finansmanını kredi ile sağlayacaktır. Fizibilite hesaplarında alınacak kredinin borç faizi yıllık %6,00, anaparanın geri ödeme süresi ise 10 yıl olarak kabul edilmiştir. Alınan kredi için anapara geri ödemesinin yatırım başlangıcından 5 yıl sonra başlayacağı kabul edilmiştir. Buna göre yatırım için alınan kredi ile ana para ve faiz ödemelerinin yıllara göre değişimleri Tablo 13.1’de verilmektedir. Yatırım için alınacak kredinin değişik borç faizi oranlarına göre BIS ısı satış fiyatının değişimi “14.3 Duyarlılık Analizi” bölümünde aktarılmaktadır.

652.032

0

723.822

223.496

15.949.397

7.814.160

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi
Sayfa/Toplam Sayfa: 69/89 Güncelleştirme Sayısı: 00

enerji kaynağımız kömür daha verimli kullanılmış olacak ve bu enerji kaynağıyla hem elektrik hem de ısı elde edilmiş olacaktır.

Enerji tüketimimizin gün geçtikçe artması ve artan enerji talebine karşılık, ülkemizin enerji üretim kaynaklarının sınırlı olması, enerji alanında her geçen yıl daha fazla dışa bağımlı hale gelmemize neden olmaktadır. Tablo 14.1’de ülkemiz enerji talebi ile paralel olan enerji kaynağı ithalatımız görülmektedir. Zongulda’da bu uygulamanın gerçekleşmemesi durumunda ise sonraki yıllarda ısıtma sistemlerinde kömürün yerini muhtemelen ülkemizde giderek yaygınlaşan fakat dışa bağımlı olan doğalgaz alacaktır. Sonuç olarak da, termik santral atık ısılarının BIS’da değerlendirilmesi ile enerji kaynaklarında artan dışa bağımlılık oranı azalacaktır.

Şekil 14.1. Türkiye’nin Yıllara Göre Enerji Arz-Talep ve İthalat Bağımlılığı

Dışa bağımlılık konusunun yanında diğer önemli bir nokta ise doğalgaz birim maliyetinin mevcut durumudur. Bakıldığında tüm dünyada enerji maliyetleri sürekli olarak artış göstermektedir. Ülkemizde konut ısıtmasında önemli bir paya sahip olan doğalgazın dünyadaki ve ülkemizdeki satış fiyatında 1999-2008 yıllarında önemli oranlarda artış gerçekleşmiştir (Şekil 14.3). Son iki yıldır doğalgaz birim fiyatlarında değişim olmaması fiyatların stabil kalacağına tam gösterge olmamakta ve fiyatlardaki artışlar dünya ekonomisine doğrudan bağlı olup doğalgazda dışa bağımlı olan ülkemiz açısından artışlar sadece bizim inisiyatifimizde kontrol edilebilir değildir. Ancak, termik santrallarda linyit yakıldığından ülkemizin linyit zenginliği de dikkate alındığında linyit birim fiyatlarındaki kontrol altındadır.

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi
Sayfa/Toplam Sayfa: 71/89 Güncelleştirme Sayısı: 00

olmaktadır. Bu masraflarda kömür taşıma, kül taşıma ve kalorifer dairesi görevlisi masrafları hariçtir. Bu ihtiyaçların doğalgaz ile karşılanması durumunda ise konut başına yıllık harcama yaklaşık 1.350 TL/yıl olacaktır. Bu giderlerin BIS ile karşılanması durumunda ise bu değerin 1.100 TL/yıl’a kadar düşmesi beklenmektedir. Bölgede yapılan toplam ısıtma harcamalarının değişik yakıtlara göre giderleri Tablo 14.1’de verilmektedir. Buna göre BIS sistemi ile ısınma konutlar açısından doğalgaza göre %18, mevcut duruma göre ise %31 daha avantajlı olduğu görülmektedir.

Tablo 14.1. Isıtma Giderlerinin Mevcut ve Alternatif Yöntemlerle Karşılaştırması (14.000 KE)

Not: Mevcut durum konut ısıtma ve SKS bilgileri harcama bilgileri Tablo 4.3.’te verilmiştir.

BIS kurulumunun tamamlanması ile bölgede konut başına gerçekleşecek tasarrufun yaklaşık olarak yıllık 400-1.000 TL arasında olması beklenmektedir.

14.2 Sosyal Analiz

BIS sayesinde ilçe halkının ısıtma için yaptığı harcamalarda önemli oranlarda tasarruf sağlanacaktır. Bu da, aile bütçelerine önemli katkıda bulunacak ve aileler bu tasarruflarını diğer ihtiyaçları için kullanabileceklerdir. Dolayısıyla, ilçe ve ülke refahının artmasına katkı sağlayacaktır.

Konutların BIS ile ısıtılması ile insanların konfor şartlarında da artış sağlanacaktır. Zonguldak ve diğer beldelerde bulunan konutların çoğu henüz tek odada bulunan bir soba ile ısınmaktadır. Konutlarda soba kullanımı; konut içerisinde eşit derecede ısınma sağlayamamasının yanında kömürün ve çıkan külün taşınması gibi çeşitli sorun ve zorluklara neden olmaktadır. BIS ile konutlarda yaşanan benzeri sorunlar ortadan kalkacaktır.

BIS’in bir diğer önemli katkısı da istihdam üzerine olacaktır. Şebekenin işletilebilmesi için ek insan gücüne gereksinim duyulacağından; ilçede istihdam imkânları artacaktır. Ayrıca sistemin yaygınlaşması ile beraber; bina alt sistem ve bina/konut içi radyatör tesisatlarının kurulumu ve gerekli malzemelerin satışı gibi yan iş kollarına da ihtiyaç artacaktır.

Diğer bir sosyal fayda da insan sağlığı yönünden, emisyon kaynaklı hastalıkların azalmasıdır. Bu sayede sağlık giderleri ve iş gücü kayıpları da azalacaktır. Bu konudaki detaylı açıklamalar “7.10. Alternatif Sistemlerin Karşılaştırılması” bölümünde verilmiştir. Ayrıca şehirde yakılan yakıtın nakliyesi ve bu nakliyenin getirdiği etkiler, yakıtın kül gibi çeşitli atıklarının oluşturduğu problemler ve masraflar ortadan kalkacaktır.

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi
Sayfa/Toplam Sayfa: 72/89 Güncelleştirme Sayısı: 00

14.3 Duyarlılık Analizi

Duyarlılık analizleri BIS işletme veya yatırım maliyetlerindeki değişimlerin toplam olarak sistemin yapılabilirliğine etkisini araştırmak için yapılan analizlerdir. Bölge ısıtma sisteminin yapılabilirliğini etkileyen dört önemli etmen vardır. Bunlar toplam olarak BIS yatırım masrafları, ana işletme maliyetini oluşturan santraldan ısı alış birim fiyatının başlangıç değeri ve konutlara satılan ısının miktarıdır. Bu bölümde bu parametrelerdeki değişimlerin proje yapılabilirliğine etkisi incelenecektir.

14.3.1 Santraldan Başlangıç Isı Alış Birim Fiyatına Bağlı Duyarlılık Analizleri

Zonguldak BIS işletme maliyetlerinin en önemli kısmı, santrala ödenecek ısı bedelidir (Şekil 14.4). İhale ile belirlenecek ve ilk yıl geçerli olacak santral ısı alış fiyatına (KDV Dahil) ve sonraki yıllardaki artış oranına göre yapılan yatırımın geri ödeme süresi değişecektir. Şekil 14.5, Şekil 14.6 ve Şekil 14.7’de sırasıyla farklı santraldan alış başlangıç ısı birim fiyatları ve belli bir fiyat artış formülasyonuna göre geri ödeme süresinin (GÖS), geri ödeme oranının ve konutların yıllık ısı masraflarının değişimi verilmiştir. Bu formülasyonda santral ısı alış fiyatının yıllık artış oranı ve konutlara satış yıllık artış oranı, daha önce “11.1. Isı Satış Fiyatının Belirlenmesi” bölümünde aktarıldığı gibi enflasyon oranı (%40) ile elektrik (%40) ve doğalgaz (%20) fiyatlarının artış oranları dikkate alınarak hesaplanmıştır.

Şekil 14.4. Yıllık İşletme Giderlerin Dağılımı

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi
Sayfa/Toplam Sayfa: 73/89 Güncelleştirme Sayısı: 00

Şekil 14.5. BIS Yatırımı GÖS’ün İlk Yıl Geçerli Olacak Fiyatlara Göre Değişimi

Şekil 14.6. BIS Yatırımı Geri Ödeme Oranının (IRR) İlk Yıl Geçerli Olacak Fiyatlara Göre Değişimi

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi
Sayfa/Toplam Sayfa: 74/89 Güncelleştirme Sayısı: 00

Şekil 14.7. Santraldan Isı Alış Fiyatına Göre Konutların Yıllık Isı Masraflarının GÖS’e Bağlı Değişimi

14.3.2 BIS Yatırım Masraflarının Değişimine Bağlı Duyarlılık Analizleri

Bu analizlerde yine santraldan alınan ve konutlara satılan ısının birim fiyatının artışının yukarıda belirtilen şekilde aynı formülasyonla gerçekleştiği varsayılmıştır (Bkn. “11.1. Isı Satış Fiyatının Belirlenmesi”). Ayrıca, santraldan alınan ısının birim fiyatının da 0,015 TL/kWth (KDV Hariç) olduğu öngörülmüştür. Toplam olarak BIS için yapılacak yatırımlar düşünüldüğünde masrafların büyük bir kısmını boru yatırımları kapsamaktadır (Şekil 14.8). Boru yatırımlarının yapılabilirliğe etkisini incelemek için iletim ve dağıtım hattı için yatırım miktarları %10 ve %20 artırılmış, %10 ve %20 azaltılarak analizler yapılmıştır. Yatırım giderlerinin değişimine bağlı olarak sırasıyla farklı yatırım masraflarına, belli bir santral alış başlangıç değeri ve birim ısı fiyatı artış formülasyonuna göre geri ödeme süresinin (GÖS), geri ödeme oranının ve konutların yıllık ısı masraflarının değişimi verilmiştir (Şekil 14.9, Şekil 14.10 ve Şekil 14.11).

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi Sayfa/Toplam Sayfa: 75/89

Şekil 14.8. BIS için Yapılacak Yatırımların Payı

Güncelleştirme Sayısı: 00

Şekil 14.9. BIS Yatırımı GÖS’ün İlk Yatırım Masraflarına Bağlı Değişimi

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi
Sayfa/Toplam Sayfa: 76/89 Güncelleştirme Sayısı: 00

Şekil 14.10. BIS Yatırımı Geri Ödeme Oranının (IRR) Yatırım Masraflarına Göre Değişimi

Şekil 14.11. Yatırım Masraflarına Göre Konutların Yıllık Isı Masraflarının GÖS’e Bağlı Değişimi

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi
Sayfa/Toplam Sayfa: 77/89 Güncelleştirme Sayısı: 00

14.3.3 Satılan Isı Miktarındaki Değişime Bağlı Duyarlılık Analizleri

Konutlara satılan ısı bölge ısıtma işletmecisi için en önemli ve en büyük gelir kaynağıdır. Gelir dengesi de konutların hesaplanan bu ısı ihtiyacına göre oluşturulmuştur. Bu fizibilite çalışmasında 10 yıllık meteorolojik verilerle konutların ısı ihtiyaçları belirlenmiştir. Ancak bundan sonraki yıllarda hava sıcaklığında artış ve azalma şeklinde değişimler olabilir. Belirlenen ısı ihtiyacında azalma veya artışın sistemin yapılabilirliğine etkisi bu bölümde incelenmiştir. Ayrıca, konutlara ısı satış miktarının artması veya azalması sisteme bağlanacak konutların sayılarındaki değişim olarak ta görülebilir. Böylece ısı satış miktarındaki değişim ile bağlanan konut sayısının azalması veya artması da bir anlamda incelenmiş olacaktır. Isı satış miktarındaki değişimlere bağlı olarak geri ödeme süresinin (GÖS) ve geri ödeme oranının değişimi verilmiştir (Şekil 14.12 ve Şekil 14.13). Hesaplamalarda yapılan varsayımlar şunlardır.

•   Santraldan ısı alış birim fiyatı KDV hariç 0,015 TL/kWht’dir.
•   Alınan ve satılan ısının yıllara sâri artışı “11.1” bölümünde anlatıldığı gibidir.
•   Satılan ısı miktarı %50’e kadar azaltılmış ve arttırılmıştır.

  Şekil 14.12. BIS Yatırımı GÖS’ün Konutlara Isı Satış Miktarına Bağlı Değişimi

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi
Sayfa/Toplam Sayfa: 78/89 Güncelleştirme Sayısı: 00

Şekil 14.13. BIS Yatırımı Geri Ödeme Oranının (IRR) Konutlara Isı Satış Miktarına Göre Değişimi

14.4 Emniyet Analizi

BIS tarafından konutlara aktarılacak ısı enerjisi daha önceki bölümlerde de vurgulandığı gibi Çatalağzı bölgesinde bulunan Çatalağzı ve Eren Enerji termik santralları tarafından sağlanacaktır. BIS ısı talebini karşılamak için kullanılacağı kabul edilen ısı kaynakları ise aşağıda sıralanmaktadır.

•   Eren Enerji Termik Santralı’nda bulunan 2 ünitenin her birinden 60 MW ’lik ısı üretimi, t
•   ÇATES’te bulunan bir üniteden ise 50 MW ‘lik ısı üretimi yapılacağı, t

  Kabul edilmiştir. Kullanılacak ısı üretim kaynaklarının BIS taleplerini karşılama eğrisi ise Şekil 14.14’de verilmektedir. BIS talebine göre bu ısı üretim merkezleri devreye girecektir.

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi Sayfa/Toplam Sayfa: 79/89

Güncelleştirme Sayısı: 00

160 MWt 140 120 100 80 60 40 20 0

ÇATES (1×30 MWt) Eren Enerji (2×60 MWt)

Eren Enerji (1×60 MWt)

5.000 6.000 Isı Talebi

0 1.000

2.000

3.000
Isı Kaybı

7.000

8.000 Yıllık Saat

TÜBİTAK MAM EE

4.000

Şekil 14.14. Zonguldak BIS Emniyet Analizi

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi
Sayfa/Toplam Sayfa: 80/89 Güncelleştirme Sayısı: 00

EK 1. Anket Formu

ÇATALAĞZI TERMİK SANTRALINDAN SAĞLANAN ISI İLE ISITMA VE SICAK KULLANIM SUYU ELDE ETME İSTEĞİ ANKETİ

I. Adres Bilgileri

Dairede Oturanın Adı/Soyadı/Tel : ………………….. ……………………. O Daire Sahibi O Kiracı

TARİH: …./…./2012

…………………………………

…………………. Sk./Cd.

Mahalle, Cadde, Sokak, Apt.

…………………. Mahallesi

………………….Site/Apt.

Kapı No / Daire No : Kapı No : ………….. Binadaki Toplam Kat ve Daire Sayısı :……….. Kat … …….. Daire

İkamet Edilen Kat : O Zemin + …… Kat II. Daire Bilgileri

Daireniz kaç metrekare (m2) ve kaç odalı? Mesken tipi
Duvarlarınızda yalıtım var mı? Pencerelerinizin tipi nedir?

Dairenizin tamamını ısıtıyor musunuz?

III. Isınma Bilgileri

: ……………. m2 : O Konut
: O Var
: O Tek Camlı : O Evet

Daire No : ………….. O Zemin O Çatı Katı

……… Oda O İşyeri

O Yok
O Çift Camlı
O Hayır, …….. Odayı ısıtıyorum.

1. Isınma ihtiyaçlarınızı karşılamada hangi yöntemi kullanıyorsunuz?

O Soba :
O Merkezi Sistem :
O Kat Kaloriferi :
O Klima
O Diğeri (Belirtiniz) : ……………. ……………. ……………. ……………. ……………. ……………. ……………. …………….

O Odun O Kömür O Kömür

O Kömür O Fuel-Oil O Fuel-Oil

O Elektrik O LPG
O LPG

3. Bireysel ısınıyorsanız, dairenizin yıllık ısınma amaçlı yakıt tüketimi ne kadar?

Kömür

…………

ton

Odun

………

Elektrik Fuel-Oil

ton kWh
………… …………

ton

LPG

………….

tüp

……………(Diğer) ……………..

O Diğer …………………………..

Kullandığınız kömürün cinsi nedir? (Kömür ile ısınıyor iseniz)

O Lavuar (Torbalı) Kömürü O Taşlı (Açık) Kömür

4. Konutunuzda ısınma için yukarıda belirttiğiniz yakıtlara yılda ne kadar ödüyorsunuz? Toplam …………….. TL/YIL

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi Sayfa/Toplam Sayfa: 81/89

5. Konutunuzda yılın hangi aylarında ısıtma yapıyorsunuz? Isıtma Başlangıcı O Eylül O Ekim O Kasım Isıtma Bitişi O Şubat O Mart O Nisan Konutunuzda hangi saatler arasında ısıtma yapıyorsunuz?

O Aralık O Mayıs

Güncelleştirme Sayısı: 00

O Ocak
O Haziran

O Tüm Gün Boyunca O ……….. – ……… Saatleri Arasında

IV. Sıcak Kullanım Suyu Bilgileri

1. Sıcak kullanım suyu ihtiyacınızı nasıl karşılıyorsunuz?

O Merkezi Sistem/Merkezi Boyler O Şofben (Tüplü)
O Elektrikli Isıtıcı

O Banyo Termoboyleri (Kalorifer Tesisatına Bağlı) O Güneş Enerjisi
O Diğer(Belirtiniz) …………….

2. Eğer tüplü şofben kullanıyorsanız: Sıcak kullanım suyu ihtiyacınız için ne kadar sürede
bir tüp değiştiriyorsunuz? O 2 Hafta O 3 Hafta O 1 Ay O 1,5 Ay O 2 Ay O 3 Ay

V. ZONGULDAK BÖLGE ISITMA SİSTEMİ
Çatalağzı Termik Santralı’ndan elde edilen ısı ile beslenen bölge ısıtma sistemi dağıtım hattına bağlantı

yapan aboneler ekonomik olarak:

-24 saat konutun tamamında konforlu ısınma

-24 saat sıcak kullanım suyu imkanlarından faydalanacaklardır.

1. Kış aylarındaki hava kirliliğini ve ısıtma giderlerinizi azaltacak şekilde Çatalağzı ve Eren Enerji Termik Santrallarından elde edilecek ısı ile konutunuzu ısıtmak ister misiniz?

O Evet O Hayır
2. Konut sahiplerinin bölge ısıtma hizmetinden yararlanması için bina altına konulacak (sayaç, ısı

değiştirici v.s.) bedelini karşılaması gerekmektedir. Bu bedel daire başına yaklaşık 600 – 1.500 TL arasında olmaktadır. Bu bedeli ne şekilde karşılayabilirsiniz?

O Peşin olarak karşılayabilirim O 12 aylık taksitle karşılayabilirim O Karşılayamam

6. Bölge ısıtma sistemi hizmetinden yararlanabilmek için, dairenizde radyatör tesisatı yok ise, ek olarak dairenize ortalama 1.500 TL tutarında bir radyatör sistemi kurmanız gerekecektir. Bu bedeli karşılayabilir misiniz?

O Evet O Hayır

7. Bölge ısıtma sistemi ile banyo ve mutfağınızda sıcak su elde etmek için ortalama olarak 350 TL tutarında ilave harcama gerekecektir. Bu bedeli karşılayabilir misiniz?

O Evet O Hayır

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi
Sayfa/Toplam Sayfa: 82/89 Güncelleştirme Sayısı: 00

EK 2. Genel Anket Sonuçları

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi Sayfa/Toplam Sayfa: 83/89

EK 3. Bölgeler Bazında Anket Sonuçları 1. Kiracı mısınız, daire sahibi misiniz?

Güncelleştirme Sayısı: 00

2. Dairenizin duvarları yalıtımlı mıdır?

11%

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi Sayfa/Toplam Sayfa: 84/89

3. Dairenizin pencere tipi nasıldır?

Güncelleştirme Sayısı: 00

TÜBİTAK MAM EE

E

4. Mesken tipi?

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi
Sayfa/Toplam Sayfa: 85/89 Güncelleştirme Sayısı: 00

5. Isınmada hangi tür yakıtı tercih ediyorsunuz?
6. Hangi ısıtma sistemini kullanıyorsunuz?

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi Sayfa/Toplam Sayfa: 86/89

7. Eğer kömür ile ısınıyor iseniz; hangi tip kömür kullanıyorsunuz?

   %

8. Sıcak su ihtiyacınızı hangi yöntemle karşılıyorsunuz?

   M

   2%

Güncelleştirme Sayısı: 00

Elektrikli Su Isıtıcı Diğer Tüplü Şofben Termoboyler

Merkezi

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi
Sayfa/Toplam Sayfa: 87/89 Güncelleştirme Sayısı: 00

9. Soba ile ısınan dairelerin yıllık yakıt harcamaları dağılımı

10. Merkezi sistem ile ısınan dairelerin yıllık yakıt harcamaları dağılımı

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi
Sayfa/Toplam Sayfa: 88/89 Güncelleştirme Sayısı: 00

11. Kış aylarındaki hava kirliliğini ve ısıtma giderlerinizi azaltacak şekilde ÇATES ve Eren Enerji Termik Santralından elde edilen ısı ile konutunuzu ısıtmak ister misiniz?

12. 600-1500 TL arası tutardaki bina alt istasyon bedelini ne şekilde karşılayabilirsiniz?

TÜBİTAK MAM EE

Proje Adı: Zonguldak Bölge Isıtma Sistemi Yapılabilirlik Analizi
Sayfa/Toplam Sayfa: 89/89 Güncelleştirme Sayısı: 00

13. Bölge ısıtma sisteminden yararlanabilmek için ortalama 1.500 TL tutarındaki radyatör sistemi bedelini karşılayabilir misiniz?

14. 350 TL tutarındaki sıcak su ısıtıcısı bedelini karşılayabilir misiniz?

E

9