ÖZEL HASTANE YATIRIM FİZİBİLİTESİ

Kamu hastanelerinin altyapı yetersizliği, yetersiz hizmet kalitesi, özel sağlık yatırımlarına devlet tarafından verilen teşvik ve destekler ve diğer faktörler sağlık hizmetlerinin özel sektör tarafından sunulmasının önünü açmış ve özel hastane yatırımlarının artmasını sağlamıştır. Türkiye özel sağlık sektörünin en önemli ayağını oluşturan özel hastane sektörü satın alma gücündeki artış, olumlu ekonomik gelişmeler ve olumlu yönde seyreden diğer faktörler sayesinde hızlı bir şekilde büyümüş ve birçok büyük kuruluş bu alanda faaliyet göstermeye başlamıştır. Kurumsallaşmanın, markalaşmanın ve hizmet kalitesinin öne çıktığı sektörde özel bir hastane yatırımı için detaylı bir çalışma yapılması yatırım için en önemli hususlardan biridir.

Özel hastanede sunulan hizmet ve ürünler

Bir hastanede sunulan temel hizmeti sağlık hizmetleridir. Bunlar; ayakta ve yatarak muayene, tahlil, tetkik, tıbbi müdahale, ameliyat, tıbbi bakım ve diğer tedavi hizmetleridir.

Sunulan sağlık hizmetleri dört ana gruba ayrılabilir:

  • Koruyucu sağlık hizmetleri,
  • Tedavi edici sağlık hizmetleri,
  • Rehabilite edici sağlık hizmetleri,
  • Sağlığın geliştirilmesi hizmetleri.

Özel hastanelerde hasta ve ziyaretçilere kafe&restoran hizmeti, tıbbi ürün satışı gibi hizmetler sunularak ek gelir sağlanmaktadır.

Kullanılan girdiler ve yardımcı malzemeler

Hastanede sağlık hizmeti sunumunda kullanılan temel girdiler; ilaç, tıbbi sarf malzeme, elektrik, su, temizlik malzemesi ve diğer girdilerdir.

Özel hastane için kapasite seçimi

Bir hastane için kapasite belli bir süre içerisinde üretilen hizmet miktarını ifade eder. Hastane için kapasiteyi belirleyen faktörler; yatak sayısı, kapalı alan genişliği, açık alan genişliği, poliklinik sayısı, ameliyathane sayısı, laboratuar sayısı, yoğun bakım ünite sayısı ve diğer faktörlerdir. Açılması planlanan hastane için kapasite belirlenirken kurulum planlanan bölgedeki diğer hastanelerin sayısı, kapasiteleri, sağlık insan gücü, maliyetler, finansal kaynaklar ve teknik imkanların göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Bu nedenle fizibilite aşamasında detaylı bir çalışma ile kurulacak hastane için optimal kapasite belirlenmelidir.

Özel hastane için kuruluş yeri seçimi

Hastaların hastane seçimi yaparken dikkate aldıkları hususlardan biri de hastanenin yakınlığı ve ulaşım kolaylığıdır. Bu nedenle uygun yer seçimi yapılarak olabildiğince geniş bir kitleye hitap edebilmek özel hastane yatırımında önemli bir husustur. Özel hastane kurulacak bölge ve kuruluş yeri seçiminde dikkate alınan faktörlerden bazıları aşağıdaki gibidir:

  • Ulaşım kolaylığı,
  • Sağlık personeli ve diğer işgücü temini,
  • Çalışan yoğunluğu,
  • Nüfus yoğunluğu ve yaşlılık oranı,
  • Sağlık sektörünün gelişmiliği,
  • ve diğer faktörler…

Özel hastane yatırım maliyeti

Özel hastane açmak yüksek maliyetli bir yatırım türüdür. Toplam yatırımı maliyetini oluşturan ana unsurları; arsa ve bina maliyeti ve tıbbi cihazlar ve altyapıda kullanılan diğer makine ve ekipman maliyetidir. Hastanenin toplam maliyeti, kurulması planlanan hastanenin yatak kapasitesi, poliklinik sayısı, ameliyathane sayısı, yoğun bakım ünitesi sayısı, laboratuar sayısı gibi faktörlere bağlı olarak değişir.

Pazar araştırması sonrası kurulacak özel hastanenin kapasitesinin ve sunulacak hizmet kapasitesinin belirlenmesi sonrasında kurulması gereken altyapı belirlenerek toplam yatırım maliyeti hesaplanır.

Rekabet durumu

Özel hastane kurulması düşünülen bölgedeki özel veya devlet hastanesi sayısı, sunulacak sağlık hizmetinin kalitesi, ulaşım kolaylığı gibi faktörler göz önünde bulundurularak açılacak özel hastanenin rekabet açısından durumunun değerlendirilmesi ve pazardan alacağı payın gerçekçi bir şekilde belirlenmesi gerekir.

Özel hastane gelir kalemleri

Özel hastane gelirleri hastalara sunulan temel sağlık hizmetlerinden elde edilen gelirleridir. Gelir kalemlerinin toplam gelire oranı hastaneden hastaneye farklılık göstermektedir. Bu farklılık, hastanenin sunduğu hizmet türüne göre değişmektedir. Genel olarak bir özel hastanenin gelir kalemleri aşağıdaki gibidir:

  • SGK katılım payı gelirleri,
  • Ayaktan tedavi ücreti gelirleri,
  • Yatak gelirleri,
  • Kadın doğum gelirleri,
  • Ameliyat gelirleri,
  • Laboratuar gelirleri,
  • ve diğer gelirler

Yasal çerçeve

Özel hastanelerin kurulması ve işletilmesi, Özel Hastaneler Yönetmeliği’nde belirtilen esas ve usullere uygun olarak yapılır. Bu yönetmelikte; özel hastanelerin tesisi, hizmet ve personel standartlarının tespit edilmesi, sınıflandırılması, sınıflarının değiştirilmesi, amaca uygun olarak teşkilatlandırılması, açılması, faaliyetleri, kapatılması ve denetlenmesine ilişkin hükümler yer almaktadır.

Yatırım süreci

Özel hastane yatırımı süreci yasal, teknik ve mali açıdan yönetilmesi kompleks süreçtir. Bu nedenle fizibilite aşamasında elde edilen sonuçlar çerçevesinde uygun bir planlama ile bu sürecin yönetilmesi gerekir.

ÖZEL HASTANE YATIRIM SÜRECİ

Özel hastane, tıp merkezi ve benzeri sağlık hizmeti veren kuruluşlar, hem sabit yatırım tutarı açısından hem de işletme giderleri açısından yüksek maliyetli yatırımlardır. Ayrıca özel sağlık kuruluşları, hem ilk yatırım sürecinde hem de işletmeye alındıktan sonraki dönemde Sağlık Bakanlığınca belirlenen kural ve denetimlere tabidir. Bu nedenle bu tür bir yatırım öncesinde detaylı bir fizibilite çalışması yapılması ve yatırım sürecinin dikkatli bir şekilde yönetilmesi gerekir.

Özel hastane yatırımı yapmak isteyen yatırımcı ve girişimcilerin izlemesi gereken süreç aşağıdaki gibidir:

  1. Ön fizibilite yapılması: Hastane kurmak istediğiniz il/ilçe için kısa bir fizibilite raporu hazırlayınız veya uzman bir kuruluşa hazırlattırınız. Bu rapor kapsamında sağlık hizmetleri açısından bölgenin arz-talep durumu, rekabet durumu, uygulanan fiyatlar ve benzeri konularda bir çalışma yaparak veya yaptırarak kurmak istediğiniz hastanenin kapasitesi, kadro durumu, gerekli arsa/inşaat alanı ve diğer hususlar hakkındaki bilgileri netleştiriniz.
  2. Bakanlıkça ilan edilen bölge için hak sahipliği başvurusu: Özel Hastaneler Yönetmeliğine göre(Ek Madde-4); özel hastane açmak isteyen gerçek veya tüzel kişiler, Sağlık Bakanlığınca yapılacak planlamada sadece ilan edilecek yerleşim bölgeleri için başvuruda bulunabilecekler. Bu madde gereği Sağlık Bakanlığı çeşitli tarihlerde ihtiyaç duyulan bölgelerde özel sağlık merkezleri açılması için hak sahipliği başvurusu almaktadır. Sağlık Bakanlığı, en son 2014 yılında 5 ilde özel hastane açılması, 7 ilde ise A tipi tıp merkezi açılması için ilana çıkmış, alınan başvurular sonucunda ilan edilen illerde sağlık merkezi açmak için hak sahipliği kazanan gerçek/tüzel kişiler belirlenmiştir. (Fikir vermesi açısından göz atınız:2014 yılı hak sahipliği usul ve esaslar ve 2014 Yılı Özel Sağlık Kuruluşu Hak Sahipliği Sonuç İlanı).
    Bakanlıkça özel hastane açma izni verilenler başvuru tarihinden itibaren en geç iki yıl içerisinde ön izin belgesi ve ön izin belgesinin alındığı tarihten itibaren ise beş yıl içerisinde ruhsat almak zorundadır (ÖHY Geçici Madde-1).
  3. Yer seçimi yapılması: Özel hastane inşa edilecek arsanın belediye tarafından özel sağlık alanı kullanım kararı verilmiş olması gerekir. Yer seçimine ilişkin diğer kriterler ve ilgili kurumlardan alınması gereken belgeler ÖHY’nin 8. maddesinde belirtilmiştir.
  4. Mimari proje çizilmesi: Hastane için ön izin başvurusu yapılabilmesi için hastane için mimari proje çizilmesi gerekir. Mimari projede; hastane yerleşimi, vaziyet planı, tüm kat planları ve Yönetmelikte belirtilen diğer detayların yer alması zorunludur.
  5. Ön izin başvurusu: Hastane açmak isteyen yatırımcı veya girişimciler öncelikle Sağlık Bakanlığına ön izin için başvuruda bulunmak zorundadır. Özel Hastaneler Yönetmeliğine uygun olarak yapılan ön izin başvurusu en geç 30 gün içerisinde sonuçlandırılır ve ön izin belgesi düzenlenir. Ön izin belgesinde, açılacak özel hastanenin yeri, tıbbi bölüm adları ve tahsis edilen kadro sayıları belirtilir. (Not: Başka amaçla inşa edilmiş binaların özel hastaneye dönüştürülmesi ile mevcut özel hastane binasına ek bina yapılmak istenmesi durumunda da Bakanlıktan ön izin belgesi alınması zorunludur.)
  6. Detaylı fizibilite yapılması: Açılması istenen özel hastane için ön izin belgesi alındıktan sonra söz konusu hastane için ayrıntılı fizibilite çalışması yapılmalıdır. Bu çalışma kapsamında istihdam edilecek insan kaynağı, hastane altyapısı, teknik altyapı, kurumsal yapı, satın alınması gerekli medikal donanım ve diğer araç, gereç, teçhizat yatırımı ile işletme dönemi iş planları, finansal kaynak planlaması ve diğer hususlar ayrıntılı olarak belirlenmelidir.
  7. Hastane binası inşaatı: Ön izin belgesinde belirtilen süre içerisinde hastane inşaatına başlanması gerekir.
  8. Makine ve ekipman (Tıbbi olmayan donanım) temini ve kurulumu: Mutfak-çamaşırhan ekipmanları, bilgisayar, mobilya, kesintisiz güç kaynağı, jeneratör gibi donanımların temini ve montajının yapılması gerekir.
  9. Tıbbi donanımın tedariği ve montajı: Tıbbi donanımın satınalınması ve hastane bölümlerine yerleştirilmesi gerekir. Ayrıca ihtiyaç duyulan sarf malzemenin temin edilmesi gerekir.
  10. İnsan kaynağı istihdamı: Sağlık personeli, yardımcı personel, yönetim ve destek personelinin istihdam edilmesi gerekir.
  11. Ruhsat için Sağlık Müdürlüğüne başvuru yapılması: Özel hastaneler, Bakanlığın izni ile açılır ve ruhsatlandırılır. Özel hastane açmak isteyenler, ilgili Yönetmeliğe göre hangi tür özel hastane açacaklarını belirten bir dilekçe ile ilgili valiliğe başvururlar. Ruhsat başvuru dosyasına ÖHY Ek-10’da yer alan belgeler eklenir.
  12. Özel hastanenin yerinde incelemesi: İl Sağlık Müdürlüğünce oluşturulan bir ekip tarafından özel hastanenin bütün tıbbî ünitelerinin yerinde incelemesi yapılır ve Yönetmelikte öngörülen tıbbî donanıma sahip olup olmadığını gösteren bir rapor düzenlenir. Ayrıca inşaatı tamamlanmış hastane binasına ait projeler için; binanın mevcut durumunun ve birimlerin kat ve yerleşimlerinin uygunluğu oluşturulacak Müşterek Teknik Komisyon tarafından yerinde incelenir ve ÖHY Ek-9’da yer alan Müşterek Teknik Rapor hazırlanır. Hazırlanan inceleme raporları ile birlikte ruhsat başvurusu Bakanlığa intikal ettirilir.
  13. Ruhsatlandırma: İlgili Bakanlığa intikal ettirilen başvuru dosyası ilgili Genel Müdürlük tarafından ilgili komisyona havale ettirilir. Başvuru dosyasında eksiklik  bulunmaması halinde, Komisyon hastaneyi  yerinde inceler ve hastanenin uygunluğuna karar vermesi halinde yerinde inceleme raporu düzenleyerek Bakanlığa sunar. Bu inceleme sonucuna göre ilgili Bakanlıkça özel hastaneye ruhsatname düzenlenir.
  14. Faaliyet izni başvurusu: Ruhsat almış özel hastanenin faaliyetine başlayabilmesi için ilgili Bakanlıkça düzenlenen faaliyet izin belgesinin alınması gerekir. Özel hastaneye ruhsat verilmesinden sonra ÖHY 15. maddede belirtilen bilgiler ile Sağlık Müdürlüğüne başvuru yapılır. Gerekli şartları sağladığı tespit edilen hastane için yapılan faaliyet izni başvurusu, Sağlık Müdürlüğü tarafından Bakanlığa bildirilir. Bakanlıkça, ÖHY EK-7’de örneği gösterilen Faaliyet İzin Belgesi yedi iş günü içinde düzenlenir.
  15. İşletmeye alma: Faaliyet izin belgesini alan özel hastane, hasta kabul ve tedavi işlemlerine başlayabilir.

İlgili mevzuat ve dökümanlar

Sektördeki eğilimler, gelişmeler ve tespitler

  • Hanehalkları tarafından cepten yapılan sağlık harcamalarının toplam sağlık harcaması içindeki payı 2015 yılında %16,6 olarak gerçekleşmiş ve bu rakam artış eğilimindedir.
  • Kişi başı sağlık harcaması, 2014 yılında 1232 TL iken 2015 yılında %9,2 artarak 1345 TL’ye yükselmiştir.
  • Özel hastanelerinin en önemli gelir kalemleri SGK’dan alınan ödenekler ve hastalardan alınan “katkı payı”dır.
  • Özel hastane yatırımında ihtiyaç duyulan medikal cihaz ve donanım ile tıbbi sarf malzemelerinin önemli bir kısmı yurt dışından temin edildiğinden dolayı sektör döviz kurlarındaki gelişmelerden etkilenmektedir.
  • Sektörde nitelikli insan kaynağı açığı olduğundan dolayı personel maliyetleri enflasyonun üzerinde artmakta ve bu durum özel hastanelerin rekabet gücünü, büyüme potansiyelini ve hizmet kalitesini olumsuz yönde etkilemektedir.
  • Son üç yıl içerisinde sektörde konsolidasyon süreci başlamış ve küçük ölçekli özel hastaneler piyasadan çekilirken, büyük ölçekli ve zincir niteliğindeki özel hastaneler öne çıkmıştır.

Fizibilite çalışması

Özel hastane yatırımında doğru bir yatırım kararı alınabilmesi için detaylı bir fizibilite çalışması yapılması ve elde edilen veriler çerçevesinde kapasite seçimi, yer seçimi yapılmalı ve yatırımın toplam maliyeti, karlılığı, geri ödeme süresi hesaplanmalıdır.

Hastane için yapılacak fizibilite çalışması genel olarak aşağıdaki ana başlıklardan oluşur:

  1. Pazar araştırması,
  2. Teknik inceleme
  3. Mali (finansal) analiz
  4. Risk değerlendirmesi