Son yıllarda sayıları artan çelik servis merkezleri, çelik ana üreticileri ile çelik satıcıları arasında önemli bir üretim kademesi görevi görmektedir. ÇSM’lerin ana hizmetleri, otomotiv ve beyaz eşya gibi sektörlerde faaliyet gösteren firmaların ihtiyaç duyduğu yassı çelik mamüllerini istenen şekilde ve zamanda üretmek ve sevkiyatını sağlamaktır. Türkiye’de beyaz eşya ve otomotiv sektörleri ve yassı çeliği girdi olarak tüketen diğer sektörlerin gelişmesi ile çelik servis merkezlerine olan ihtiyaç artmaktadır. Önemli sektörlere yarı mamül üreten bir çelik servis merkezi kurmak, hem gelecekteki talep hem de ihracat potansiyeli dikkate alındığından iyi bir yatırım fırsatı niteliği taşımaktadır.
Kullanılan hammadde ve yardımcı malzemeler
Kullanılan ana girdi yassı çeliktir (sıcak rolo sac). Hammaddeler yurt içi (Erdemir) veya yurt dışı çelik üreticilerinden temin edilmektedir.
Çelik servis merkezinde yardımcı malzeme olarak asit benzeri kimyasal maddeler ve ambalaj malzemeleri (kağıt, plastik kaplama, streç film vb.) kullanılmaktadır.
Çelik servis merkezlerinde üretilen ürünler ve sunulan hizmetler
ÇSM’lerde müşterilerin ihtiyaçlarına uygun olarak yassı çelikten ürünler üretilmektedir. Üretilen ürünler ÇSM’nin hizmet verdiği sektör ve müşterilerinin beklentilerine göre çeşitlenmektedir. Ürün çeşitliliği müşterilerin talebi doğrultusunda yassı çeliğe uygulanan işlem, şekillendirme ve ebatlandırmaya göre değişmektedir.
ÇSM’lerde genel olarak üretilen ürün çeşitleri aşağıda listelenmiştir:
- Dilinmiş rulolar,
- Galvaniz rulo/paket saclar,
- Boyalı saclar,
- Asitlenmiş saclar,
- Düz ve formlanmış levhalar,
- Borular ve profiller,
- ve diğer standart ve standart olmayan ürünler.
Bu mamulleri üretmek için ham madde olarak kullanılan yassı çelikler et kalınlığı, genişlik ve boylarına göre farklı işlemlere tabi tutulmaktadır. Çelik servis merkezinde yassı çelik için uygulanan işlemler; açılı (şekilli) kesme, çoklu kesme, sıcak boy kesme, sıcak ve soğuk dilme, taşlama ve fırçalama gibi işlemlerdir. Üretilen ürünler paketlenmekte, depoda stoklanmakta ve müşterinin ihtiyaç duyduğu zamanda sevk edilmektedir.
Çelik servis merkezi kurulmadan önce üretilmesi hedeflenen ürün çeşitleri için iyi bir araştırma yapılmalı ve piyasa talebi ve altyapı maliyeti göz önünde bulundurularak en uygun ürün portföyü belirlenmelidir.
Bir ÇSM, müşterilerinin ihtiyaçlarını dikkate alarak tedarik zincirinin bir parçası gibi onlara yakın ve iş birliği içerisinde çalışır. ÇSM, müşterilerinin, hangi tarihte, hangi malzemeden, ne kadar ihtiyacı olacağını tahmin eder ve müşterilerin ihtiyaç duyduğu ürün ve malzemeyi araştırır, bulur, uzun dönemli anlaşmalar ile o malzemelerin tedarikini güvence altına alır, satın alma stratejileri geliştirir, eğer bir kaynakta sıkıntı oluşur ise alternatif kaynakların nereleri olduğunu çok iyi bilir ve buna göre strateji geliştirir. Temin ettiği malzemeleri müşterileri tarafından istenilen tarihte, istenilen işlemlerden geçirerek, istenilen şekillerde ve istenilen ebatlarda boyutlandırarak müşterilerine teslim eder.
Potansiyel müşteriler
En önemli müşteriler otomotiv ve beyaz eşya sektöründe faaliyet gösteren üretici firmalardır. Bunların yanı sıra inşaat, demir yolu, makine imalat, ısı sanayi, elektrik-elektronik sektörü ve ilgili diğer sektörlerde çelik tüketicisi firmalara yassı çelik ürünleri sunulmaktadır.
Çelik servis merkezi için kuruluş yeri seçimi
Kurulması planlanan bir ÇSM için yer seçimi, yatırımın birçok parametresinin değiştiren önemli bir husustur. Bu nedenle yer seçiminin yurt için ve yurt dışı pazar durumu ve müşteri talepleri dikkate alınarak yapılması gerekir. Yer seçiminde aşağıdaki faktörler dikkate alınır:
- Pazara yakınlık (yurt içi potansiyel müşterilere yakınlık),
- Limanlara yakınlık (yurt dışı müşterilere ulaşım kolaylığı ve hammadde temini),
- Hammadde temini kolaylığı,
- Ve diğer faktörler.
Yerseçimi öncesinde detaylı bir araştırma yapılması ve uygun bir bölge seçilmesi daha sonra uygun yer seçimi yapılması gerekir.
Kapasite seçimi
ÇSM için kapasite; kesme ve dilme gibi üretim hatlarının sayısı ve yıllık üretim kapasitesi (ton/yıl), tesisin kapalı ve açık alan genişliği, stok alanı gibi parametreler ile ifade edilmektedir. Üretim kapasitesinin belirlenmesinde dikkate alınan faktörler aşağıdaki gibidir:
- Yurt içi ve yurt dışı talep niteliği ve düzeyi,
- Sektörün gelişme potansiyeli,
- Hammadde temin durumu,
- Stok ve depolama alanı,
- Finansman imkanları,
- Diğer faktörler.
Çelik servis merkezi kurulum maliyeti
En önemli maliyet kalemini altyapı için gerekli olan makine ve ekipmanlar oluşturmaktadır. ÇSM’de kullanılacak ürün portföyü ve verilek hizmetlere bağlı olarak altyapıda kullanılan makine ve ekipmanlar değişmektedir. Genel olarak ÇSM’lerde kullanılan ana üniteler ve yardımcı üniteler aşağıdaki gibidir:
- Rulo açma hattı
- Dilme hattı (soğuk dilme hattı, sıcak dilme hattı vs)
- Kesme hattı (ince kesme, kalın kesme açılı kesme, boy kesme vs.)
- Profil hattı
- Oluk hattı
- Mahy hattı
- Paketleme hattı
- Ve diğer üretim hatlar ve yardımcı üniteler.
Kurulum altyapısı ve maliyeti; üretilecek ürün çeşitlene bağlı kurulacak altyapının niteliğine ve kapasitesine bağlı olarak değişmektedir. Kurulacak altyapının ve maliyetinin yatırım öncesinde fizibilite sürecinde detaylı bir şekilde araştırılması gerekir.
Resim kaynağ: libertysteelproducts.com
Sektöre ilişkin öne çıkan gelişmeler, eğilimler ve tespitler
Çelik servis merkezlerinin bulunduğu sektöre ve pazar ilişkin öne çıkan hususlar aşağıdaki gibidir:
-
- Demir çelik ürünleri dayanıklı tüketim malları ve yatırım malları sanayinin ana girdisidir. Bu nedenle, bir ülkenin demir çelik ürün tüketim düzeyi, o ülkedeki refahın ve gelişmişliğin en önemli göstergelerinden biri olarak kabul edilir.
- Türkiyenin büyümesi sürdükçe demir çelik tüketen beyaz eşya, otomotiv, demir yolu, gemi yapımı, tarım alet ve makinaları, savunma vb. sanayisinin gelişeceği ve buna bağlı olarak çelik servis merkezlerinin sunduğu ürün ve hizmetlere olan talebin artacağı tahmin edilmektedir.
- Sektördeki çelik servis merkezlerinin önemli bir kısmı çelik üreticileri tarafından kurulmuştur. Çelik üreticileri, ÇSM vasıtası ile nihai tüketiciler ile doğrudan bağlantı kurmaktadır.
- Türkiye demir çelik sektöründe 100 civarında çelik servis merkezi faaliyet göstermektedir. Söz konusu çelik servis merkezlerinin toplam kapasitesi 11 milyon tonu aşmış durumda. Çelik servis merkezlerden bir kısmı otomotiv, bir kısmı beyaz eşya sektörlerine yönelik çelik işlerken, önemli bir kısmı da genel amaçlı servis hizmeti veriyor.
- Firmaların kendi bünyeelerinde çelik servis merkezleri kurma girişimleriyle toplam ÇSM kapasitesi talebi aşmış durumda. Kapasite artışında, kendi bünyelerinde çelik servis merkezi kuran firmaların yanında yabancı sermayeli üretici ve distribütörlerin Türkiye pazarına sundukları ürünleri işlemek üzere kurdukları çelik servis merkezlerinin payı var.
- Kesme, dilme, paketleme, stoklama gibi temel hizmetlerin yanında “tedarik güvencesi” ve “daha düşük stok maliyeti” hususları pazarda öne çıkmaktadır. ÇSM’lerin rekabet edebilmek için işletme süreclerini daha müşteri odaklı yürüttükleri görülmektedir.
- Dünya Çelik Derneği’nin (worldsteel) 2016 yılında ki son verilerine göre ülkelerin çelik üretimleri ve sıralamasına bakıldığında; Çin dünyada en fazla çelik üretim kapasitesine sahip ülkedir. Türkiye ise çelik üretiminde dünyada önemli bir paya sahip olup, 9 ncu sırada yer almaktdır.
Çelik servis merkezi için fizibilite çalışması
ÇSM yatırımı öncesinde detaylı bir fizibilite çalışması yapılması ve sonucunda bir fizibilite raporu hazırlanması gerekir. Fizibilite çalışması ile öncelikle pazardaki arz-talep durumu değerlendirilir, en çok talep gören ürün çeşitleri, hammadde gereksinimi, üretim yöntemleri, teknik altyapı, maliyetler ve yatırıma ilişkin diğer hususlar araştırılır. Elde edilen sonuçlar değerlendirilerek uygun bir üretim kapasitesi ve kuruluş yeri belirlenir ve farklı senaryolar için yatırımın teknik ve finansal analizi yapılır.
Fizibilite çalışmasının içerdiği temel konu başlıkları aşağıdaki gibidir:
- Sektörel değerlendirme,
- Yasal çerçeve,
- Teknik değerlendirme,
- Finansal değerlendirme,
- Sonuç ve öneriler.